อากาศที่เย็นขึ้นในฤดูหนาวถือว่ามีอิทธิพลต่อต้นไม้เป็นอย่างมาก เพราะน้ำเป็นปัจจัยหลักในกระบวนการสร้างสารอาหารของต้นไม้ ซึ่งในฤดูหนาวจะมีไอน้ำในอากาศน้อย ย่อมส่งผลโดยตรงกับการคายน้ำของต้นไม้ตามไปด้วย
รวมถึงอุณหภูมิยังแปรผันต่อกระบวนการทำงานของเอมไซน์ที่เหมาะสมกับการทำปฏิกิริยาเมแทบอลิซึมของต้นไม้ ดังนั้น ต้นไม้ที่ไม่สามารถหนีไปหลบลมหนาวได้ก็ต้องมีวิธีการปรับตัว ดังนี้ ต้นไม้ฤดูหนาว
รูปจาก Phinyapat Nuch
กระบวนการเริ่มต้นจากต้นไม้จะปิดปากใบเพื่อลดการคายน้ำ ซึ่งมีผลทำให้การสังเคราะห์ด้วยแสงต้องหยุดชะงักลง ทำให้ต้นไม้ปรับตัวให้น้ำและแร่ธาตุเข้าสู่ใบไม้น้อยลงด้วย เช่นเดียวกับคลอโรฟิลล์สารสีเขียวที่ใช้สำหรับผลิตอาหารที่พบมากบริเวณใบก็จะลดจำนวนลงด้วย ทำให้ใบไม้คงเหลือเพียงเม็ดสีบางสี เช่น สีเหลืองและสีแดง จนเป็นเหตุให้เราเห็นใบไม้เปลี่ยนสีจากเขียวเป็นเหลือง ส้ม หรือแดง โดยเฉพาะในประเทศที่มีอากาศหนาวเย็น เช่น ต้นเมเปิ้ลบนภูกระดึงที่ใบเปลี่ยนสีเป็นสีแดงในช่วงพฤศจิกายน
รูปจาก Phinyapat Nuch
เมื่ออากาศเย็นลง ใบของทั้งไม้ยืนต้นและไม้พุ่มหลายชนิดจะเริ่มหยุดผลิตอาหารและดึงเอาอาหารในส่วนต่างๆ มาเก็บไว้บริเวณลำต้น ซึ่งเป็นสาเหตุให้ต้นไม้จำเป็นต้องทิ้งใบจากต้น เพื่อไม่ต้นไม้ผลิตอาหารเพิ่มและลดการใช้พลังงานในส่วนที่ไม่จำเป็น รวมถึงสร้างกาบพิเศษมาหุ้มตายอดไว้ เพื่อไม่ให้ต้นแตกยอดใหม่ อัตราการเจริญเติบโตจึงหยุดชะงักไป ซึ่งทำให้ต้นไม้ยังคงรักษาสมดุลภายในเอาไว้ได้ จนกว่าอุณหภูมิจะสูงขึ้นและเกิดกระบวนการผลิตอาหารตามปกติ
ต้นไม้หัวอย่างแดฟโฟดิลออกสวยงามในบ้านเราอุณหภูมิในฤดูหนาวจะเหมาะกับการออกดอก หลังจากออกแล้วต้นก็จะทำการพักตัว เราสามารถนำหัวไปแช่ตู้เย็นเพื่อเก็บไว้ปลูกได้อีกครั้ง
การหยุดการเจริญเติบโตของต้นไม้บางชนิด โดยเฉพาะไม้ล้มลุกอย่างว่านสี่ทิศ บัวดิน หรือเฟินบางชนิด แค่เพียงการหยุดกระบวนการคายน้ำ และผลิตอาหารของใบยังไม่เพียงพอต่อการปรับตัวให้ทนต่อสภาพอากาศที่แห้งแล้งและขาดน้ำได้ ต้นไม้จึงปรับตัวโดยการพักตัวไว้ในส่วนเมล็ดหรือหัวที่อยู่ใต้ดิน ซึ่งสามารถทนต่อสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมได้ดีกว่าส่วนอื่นๆ ของต้น โดยจะเป็นช่วงที่เมล็ดยังไม่พร้อมที่จะงอกขึ้นเป็นต้นใหม่ จนกว่าจะพบกับความชื้นและอุณหภูมิที่เหมาะสม
ในประเทศไทยการปรับตัวของต้นไม้บางชนิดที่มาพร้อมกับฤดูหนาวคงเป็นการพร้อมใจกันออกดอก โดยเฉพาะไม้เมืองหนาว อุณหภูมิต่ำทำให้ต้นไม้ใช้สารอาหารไปเลี้ยงตามส่วนต่างๆน้อยลง โดยเฉพาะใบ ทำให้ต้นซึ่งกักเก็บอาหารไว้มากมีความพร้อมที่จะสร้างดอกเพื่อเร่งการขยายพันธุ์ต่อไปในฤดูที่เหมาะสม ซึ่งเราจะเห็นได้ชัดจากต้นพญาเสือโคร่ง ทองกวาว พวงคราม พวงแสด เป็นต้น
นอกจากนี้เมื่อส่วนดอกมีกระบวนการสร้างที่ช้าลง ทำให้ดอกมีความแข็งแรงและสามารถออกได้เป็นจำนวนมาก อีกทั้งผลของอุณหภูมิต่ำทำให้การทำลายเม็ดสีในดอกจากความร้อนของแสงแดดน้อยตามไปด้วย ดอกไม้ในฤดูหนาวหรือไม้ดอกที่ปลูกบนที่สูงซึ่งมีอากาศเย็นจึงมีดอกใหญ่ ก้านยาว สีเข้มสดใส และบานได้นานกว่าฤดูอื่น ทั้งยังเป็นช่วงเวลาที่เหมาะสมกับการออกดอกอีกด้วย
อ่านต่อ : ดอกไม้เมืองหนาวที่สวนแม่ฟ้าหลวง
อ่านต่อ : 5 ต้นไม้ใบรูปหัวใจ ปลูกเพิ่มความน่ารักให้มุมสวน
เรื่อง : “ปัญชัช”
