ไม้พุ่มที่ออกดอกบริเวณปลายยอด เช่น เข็มชนิดต่าง ๆ หางนกยูงไทย ฯลฯ จัดอยู่ในกลุ่มที่มีนิสัยการออกดอกแบบ Summer Bloomer สามารถตัดแต่ง เพื่อกระตุ้นการออกดอกให้ได้ดอกที่โดดเด่นสะดุดตา
อย่างไรก็ตาม ก่อนการตัดแต่งควรบำรุงต้นให้แข็งแรงดีเสียก่อน การตัดแต่งเพื่อกระตุ้นการออกดอกทำได้ดังนี้
1 ตัดแต่งต้น-ปลายฝน
ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเริ่มตัดแต่งคือช่วงต้นฝน และหลังจากนั้นยังตัดแต่งได้อีกหลายรอบ (พิจารณาจากรอบเวลาหลังตัดแต่งไปจนถึงช่วงดอกโรย) การตัดแต่งช่วงท้ายที่สุดของแต่ละปีคือช่วงปลายฝน ไม่แนะนำให้ตัดแต่งในช่วงหน้าหนาวและหน้าแล้ง (สำหรับทุกพื้นที่ในประเทศไทย)
2 ใช้วิธี “ตัดหนัก” (Hard Pruning)
สำหรับต้นไม้ในกลุ่มนี้ควรใช้วิธีตัดหนัก คือ ตัดให้ลึกที่สุดเท่าที่สามารถทำได้ เช่น หางนกยูงไทย ตัดให้เหลือตอสูงจากพื้นดินประมาณ 20-30 เซนติเมตรเท่านั้น ส่วนเข็มต่าง ๆ ให้ตัดลงมาถึงโคนของสิ่งที่ดอกโรยแล้ว โดยเหลือต่อกิ่ง
เอาไว้เพียงเล็กน้อย ความยาวกิ่งที่ตัดผันแปรไปตามสายพันธุ์ เช่น เข็มเศรษฐี สามารถตัดได้ยาวถึงกว่า 80 เซนติเมตร แต่เข็มพิษณุโลกซึ่งเป็นกลุ่มพันธุ์แคระ ต้องตัดสั้น ๆ เท่านั้น สำหรับต้นไม้ที่ปลูกเป็นแปลง แนะนำให้ตัดในลักษณะ
เดียวกันทั้งแปลงในวันเดียวกัน ซึ่งส่งผลให้ต้นไม้ออกดอกบานสะพรั่งในวันเดียวกันด้วย
3 ให้น้ำและปุ๋ยอย่างเต็มที่
หลังตัดแต่งปล่อยแปลงให้แห้งไม่ได้เด็ดขาด ถ้าสังเกตว่าใบที่แตกออกมาใหม่ ไม่สมบูรณ์ตามลักษณะประจำพันธุ์ เช่น มีสีซีดจาง หรือมีส่วนที่ด่างด้วยสีอื่น ให้คาดเดาว่าต้นไม้อาจขาดธาตุอาหารอย่างใดอย่างหนึ่ง หากการใส่ปุ๋ยเม็ด ไม่สามารถแก้ความผิดปกตินี้ได้ ให้ใช้ปุ๋ยทางใบที่มีส่วนผสมของธาตุอาหารรอง ธาตุอาหารเสริมฉีดพ่นเป็นระยะจนกว่าต้นไม้จะมีใบที่เขียวสมบูรณ์
4 คัดยอดให้เหลือเพียงหนึ่ง
หลังตัดแต่งประมาณ 20 – 40 วัน ถ้ามียอดอ่อนแตกออกมามากมาย ให้คัด ยอดอ่อนที่มีขนาดเล็กที่สุดออก โดยเหลือยอดอ่อนให้เติบโตต่อไปได้เพียง 1 ถึง 2 ยอดต่อตอเดิมหนึ่งตอ เพื่อลดการแก่งแย่งน้ำ อาหาร และแสงแดด ซึ่งกันและกัน การคัดเลือกยอดอ่อนนี้ หากกระทำในช่วงที่เหมาะสมคือ ยอดใหม่ยังมีขนาดเล็กอยู่ (เช่น ไม่เกิน 20 เซนติเมตรสำหรับหางนกยูงไทย หรือเข็มเศรษฐี) จะส่งผลให้ได้ช่อดอกที่มีขนาดใหญ่สะดุดตา และการคัด ยอดอ่อนในช่วงนี้แนะนำให้ใช้มือปลิดออก ไม่แนะนำให้ใช้กรรไกรตัด
5 ตัดแต่งหลังดอกโรย
เมื่อดอกชุดแรกส่วนใหญ่โรยแล้ว หากปล่อยทิ้งไว้ ต้นไม้จะสร้างยอดอ่อนแทรก ดอกชุดแรกขึ้นมา และมีดอกขนาดเล็กลงตามมาเช่นกัน หากปล่อยทิ้งไว้นาน ๆ ต้นไม้จะสูงขึ้นเรื่อย ๆ พร้อมกับมีดอกขนาดเล็กลงเรื่อย ๆ เช่นกัน เพื่อคุมทั้ง ความสูงของพุ่มไม้ประดับและขนาดช่อดอกให้มีขนาดใหญ่อีกครั้ง แนะนำให้ตัดหนักอีกครั้งหนึ่งได้ ตราบเท่าที่ยังไม่เข้าช่วงฤดูหนาว หลังตัดแต่งก็ต้องปฏิบัติ ตามที่แนะนำด้านบนด้วยครับ
หนังสือ 100 ความรู้คู่สวน
เรื่อง : ธราดล ทันด่วน
