โรคนิ่วในแมว เป็นหนึ่งในโรคที่ทาสแมวอาจมองข้าม หรือไม่ทันได้สังเกต และหากไม่ได้รับการรักษาอาจส่งผลอันตรายถึงสุขภาพโดยรวมได้
โรคนิ่วในแมว หรือโรคที่เกี่ยวกับระบบทางเดินปัสสาวะ เกี่ยวข้องกับระบบการขับถ่ายของเสียในแมว
อาการที่แสดงออกเบื้องต้นสามารถเกิดได้หลายอาการ เช่น เดินเข้าและออกกระบะทรายบ่อยกว่าปกติ ใช้เวลาในกระบะทรายนานเกินไป มีเลือดปนออกมากับน้ำปัสสาวะ มีอาการซึม และเบื่ออาหาร เป็นต้น
โดยอาการทั้งหมดที่กล่าวมาอาจทำให้ทาสแมวเข้าใจผิดว่า เป็นปัญหาเรื่องพฤติกรรมส่วนตัวของแมว จึงส่งผลให้แมวได้รับการรักษาที่ล่าช้า
ในทางการสัตวแพทย์ โรคนิ่วไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในแมวเท่านั้น แต่สามารถเกิดขึ้นกับสุนัขได้เช่นกัน
ที่ผ่านมา การเกิดก้อนนิ่วสามารถพบได้ทั้งในระบบทางเดินปัสสาวะ ไต ท่อไต ท่อปัสสาวะ และกระเพาะปัสสาวะ และก้อนนิ่วที่เกิดขึ้นมีหลายชนิด โดยแต่ละชนิดเกิดจากสาเหตุที่แตกต่างกัน เช่น
- เกิดจากโรคหรือความเจ็บป่วย เช่น โรคไทรอยด์ โรคทางระบบประสาททำให้ควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ โรคมะเร็งบางชนิด ความผิดปกติทางร่างกาย และการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ
- เกิดจากพฤติกรรม เช่น พฤติกรรมไม่ค่อยกินน้ำ และไม่ค่อยเคลื่อนไหวออกกำลังกาย การอั้นปัสสาวะ ส่งผลให้น้ำปัสสาวะมีความเข้มข้นสูงขึ้น
- เกิดจากเพศ อายุ และสายพันธุ์ โดยส่วนใหญ่ โรคนิ่วมักจะพบในแมวเพศผู้มากกว่าเพศเมีย เพราะแมวเพศผู้มีท่อปัสสาวะเล็กแคบและยาวกว่า นอกจากนี้ ความเสื่อมของร่างกายเมื่อแมวอายุมากขึ้น และปัญหาน้ำหนักตัวมากเกินไป ก็เป็นสาเหตุของการเกิดนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะได้
- เกิดจากสภาพแวดล้อมหรือความเครียด เช่น ถูกรังแกจากสัตว์อื่นหรือจากแมวด้วยกัน การเลี้ยงสัตว์รวมกันหลายตัวหลายชนิด กระบะทรายไม่สะอาด กระบะทรายเล็กเกินไป หรือมีจำนวนไม่เพียงพอต่อจำนวนแมว ทำให้แมวอั้นปัสสาวะ ไม่อยากเข้ากระบะทรายจนนำไปสู่การเป็นโรคนิ่ว
- เกิดจากการได้รับอาหารที่มีโปรตีนบางชนิดสูง หรือมีส่วนผสมของแคลเซียม วิตามินดี หรือฟอสฟอรัสมากเกินไป
อาการของแมวที่เผชิญกับโรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ
แมวจะเดินเข้าและออกกระบะทรายบ่อยกว่าปกติ เริ่มปัสสาวะในบริเวณที่ไม่เคยขับถ่ายมาก่อน ทำท่าเบ่งปัสสาวะแต่ไม่ออก หรือออกน้อย รวมถึงส่งเสียงร้องขณะปัสสาวะ
นอกจากนี้ยังพบว่า แมวที่ป่วยเป็นโรคนิ่วมักจะเลียบริเวณอวัยวะสืบพันธุ์มากกว่าปกติ เมื่ออาการลุกลามรุนแรงขึ้น จะพบว่ามีเลือดปนออกมากับปัสสาวะ อาจเป็นสีชมพูหรือสีเข้ม เบื่ออาหาร ซึม และสนใจกิจกรรมต่าง ๆ น้อยลง หากแมวมีอาการเหล่านี้ให้รีบพาไปพบสัตวแพทย์ทันที
ประเภทของนิ่วที่พบได้บ่อยในแมว ได้แก่
- นิ่ว Magnesium ammonium phosphate หรือ Struvite urolith หรือที่เรียกว่า นิ่วสตรูไวท์ พบได้ทั้งในสุนัและแมว เกิดจากการตกผลึกของแร่ธาตุแมกนีเซียม แอมโมเนีย และฟอสเฟต เนื่องจากปัสสาวะมีความเป็นด่างสูง เป็นนิ่วที่สามารถสลายตัวได้และจะกลับมาเป็นซ้ำได้บ่อย พบได้มากในแมวที่มีการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
- นิ่วแคลเซียมออกซาเลท (calcium oxalate) นิ่วชนิดนี้เกิดได้จากหลายปัจจัย เช่น ความผิดปกติขอระบบการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย หรือจากอาหารที่มีแคลเซียมสูงเกินไป ทำให้เกิดการตกตะกอนของนิ่ว
- นิ่วยูเรต (urate) พบได้ทั้งในสุนัขและแมว มักเกิดจากความผิดปกติของการทำงานของตับทำใหีมีภาวะที่มีภาวะกรดยูริคหรือยูเรตสูง และในปัสสาวะที่มีความเข้มข้นสูง
การรักษาโรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ
การรักษาจะขึ้นอยู่กับชนิดของนิ่วและการวินิจฉัยของสัตวแพทย์ โดยสัตวแพทย์จะประเมินความรุนแรงของโรค แล้วจึงตัดสินใจว่าจะรักษาโดยการผ่าตัด หรือรักษาด้วยยาปฏิชีวนะรวมกับการจัดการด้านโภชนาการ
ในท้องตลาดมีอาหารเม็ดและอาหารเปียกสูตรประกอบการรักษาโรคทางเดินปัสสาวะโดยเฉพาะ อย่าง Royal Canin URINARY S/O เป็นอาหารสูตรประกอบการรักษาโรคทางเดินปัสสาวะส่วนล่างอย่าง นิ่วและกระเพาะปัสสาวะอักเสบในแมว สำหรับแมวโตอายุ 1 ปีขึ้นไป
โดยอาหารสูตรเฉพาะนี้ช่วยปรับปริมาณแร่ธาตุในร่างกายให้สมดุล ช่วยสลายนิ่วสตรูไวท์ และมีค่า Relative supersaturation (RSS) ต่ำ ซึ่งจะช่วยลดการสร้างผลึกนิ่วทุกชนิด
นอกจากนี้ยัง ลดโอกาสการก่อตัวของก้อนนิ่วสตรูไวท์และแคลเซียมออกซาเลท และลดการเกิดก้อนนิ่วซ้ำ ช่วยกระตุ้นให้แมวกินน้ำ เมื่อแมวกินน้ำมากขึ้นก็จะช่วยเจือจางความเข้มข้นของน้ำปัสสาวะ และช่วยปรับค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH) ในปัสสาวะ
โดยในช่วงที่น้องแมวอยู่ในระหว่างกระบวนกการรักษาโรคนิ่ว ทาสแมวควรงดให้น้องแมวกินอาหารของมนุษย์ อาหารแมวสูตรอื่นๆ และขนมแมวทุกชนิด และที่สำคัญ การใช้อาหาร Royal Canin URINARY S/O ต้องอยู่ภายใต้คำแนะนำของสัตวแพทย์เท่านั้น
อย่างไรก็ตาม ก่อนที่แมวจะเกิดโรคนิ่ว ทาสแมวสามารถดูแลและป้องกันได้โดยการเลือกโภชนาการที่เหมาะสม สามารถเลือกอาหาร Royal Canin สูตร Urinary Care เป็นอีกหนึ่งทางเลือกให้กับน้องแมวที่มีอายุเกิน 1 ปีขึ้นไป เพราะสูตรนี้จะช่วยดูแลสุขภาพระบบทางเดินปัสสาวะ ปรับปริมาณแร่ธาตุในร่างกายให้สมดุล กระตุ้นให้แมวกินน้ำ และช่วยปรับค่าความเป็นกรด–ด่าง (pH) ในปัสสาวะ ช่วยลดความเสี่ยงของการก่อตัวของนิ่วได้ โดยสูตรนี้ที่สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายอาหารสัตว์ทั่วไป
การป้องกันไม่ให้เกิดนิ่วซ้ำหรือลดความเสี่ยงที่จะเป็นโรคนิ่ว
ทาสแมวสามารถเริ่มได้จากจัดการสภาพแวดล้อมเพื่อลดความเครียด เพราะแมวเป็นสัตว์ที่ต้องการพื้นที่ส่วนตัว ควรมีมุมสงบให้แมวได้หลบนอนเพื่อผ่อนคลาย ให้อยู่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่แออัด และมีอากาศถ่ายเทสะดวก
จากนั้นจัดวางชามน้ำและชามอาหารแยกกัน ในบริเวณที่เงียบสงบหรือบริเวณที่แมวชอบนอนพักผ่อน เพิ่มจุดวางน้ำให้มากขึ้น หรือใช้น้ำพุหรือใช้ภาชนะหลาย ๆ แบบ เพราะแมวบางตัวชอบน้ำไหลมากกว่าน้ำนิ่ง และเปลี่ยนน้ำให้สะอาดอยู่เสมอเพื่อกระตุ้นให้แมวกินน้ำบ่อยขึ้น
ใช้กระบะทรายที่มีขนาดใหญ่กว่าตัวแมวเพื่อไม่ให้แมวอึดอัด หมั่นทำความสะอาดกระบะทรายตักมูลทิ้งทุกวันและล้างทำความสะอาดเปลี่ยนทรายใหม่อาทิตย์ละครั้ง หากมีแมวหลายตัวควรเพิ่มจำนวนกระบะทรายให้มากกว่าจำนวนแมว
รวมถึงปรับพฤติกรรมด้วยการเล่นกับแมว ให้แมวเคลื่อนไหวร่างกายบ่อยๆ เพื่อกระตุ้นการเผาผลาญพลังงาน และควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
แมวที่เคยเป็นโรคนิ่ว และได้รับการรักษาจนหายดีแล้ว ทาสแมวควรหมั่นสังเกตอาการ และพฤติกรรมเรื่องการขับถ่ายปัสสาวะ รวมถึงนำแมวไปตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อเฝ้าระวังในระยะยาวและช่วยลดโอกาสการเกิดโรคนิ่วซ้ำ
โรยัล คานิน สนับสนุนให้คุณพร้อมเป็นเจ้าของสัตว์เลี้ยงที่มีความรับผิดชอบ เริ่มง่ายๆด้วยการพาน้องแมวน้องหมาไปหาหมอ หรือ Take Your Pet To The Vet เป็นประจำทุกปี เพื่อที่จะช่วยกันสร้างสังคมสัตว์เลี้ยงสุขภาพดี ส่งต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีให้กับสุนัขและแมวที่คุณรัก เพื่อให้พวกเขาอยู่กับเราไปได้นาน ๆ
