Vitra ชื่อนี้อาจไม่คุ้นหูหลายๆคน แต่กับนักออกแบบ บอกเลยว่านี่คือหนึ่งในชื่อที่เป็นผู้คร่ำหวอดในวงการเฟอร์นิเจอร์ เพราะไม่ว่าจะเป็น Eames Chairs หรือ Panton Chairs ไม่ว่าจะไอคอนิคแชร์ รุ่นใด บอกเลยว่าผู้ผลิตเจ้านี้กวาดเรียบ และนี่คือพิพิธภัณฑ์ที่รวมทุกงานออกแบบของ Vitra และ room Guide ในครั้งนี้ เราได้คุณ จิ๊บ – สุมนัสยา โวหาร อาจารย์จากภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มาพาเราไปสำรวจพิพิธภัณฑ์แห่งนี้แบบเจาะลึกไปพร้อมๆกัน พิพิธภัณฑ์ The Vitra Design Museum
“ทุกการเดินทางในสมุดบันทึกของนักออกแบบ และสถาปนิก มักจะมีหมุดหมายของการเยี่ยมชม พิพิธภัณฑ์ด้านการออกแบบอยู่เสมอ และหากเรานึกถึงภาพเก้าอี้ในตำนานสักตัว แน่นอนว่าเก้าอี้ตัวนั้นอาจเป็นหนึ่งในคอลเลคชั่นของ Vitra โดยเฉพาะผลงานออกแบบที่คุ้นตาอย่าง Eames Chairs หรือ Panton Chairs ไม่เพียงเป็นผู้ผลิตเฟอร์นิเจอร์ชั้นนำของโลกหรือไอคอนิคแชร์เท่านั้น The Vitra Design Museum เมือง Weil am Rhein ประเทศเยอรมัน ก่อตั้งโดย Willi และ Erika Fehlbaum ผู้บริหาร Vitra เปิดพื้นที่โล่งกว้างและอาคารนิทรรศการหลังแรกออกแบบโดย Frank Gehry ในปี 1989 ขยายพื้นที่เป็น Vitra Campus มีกลุ่มอาคารที่ออกแบบโดยสถาปนิกร่วมสมัย เช่น Tadao Ando, Zaha Hadid, Jean Pruve, Alvaro Siza, Nicolas Grimshaw, Buckminster Fuller and SANAA รวมถึงอาคาร Vitra’s home ในปี 2004 ออกแบบ โดย Herzog and de Meuron และ Vitra Schaudepot, The collection of the Vitra Design Museum ปี 2016 อาคารที่เก็บรวบรวม เฟอร์นิเจอร์กว่า7000 ชิ้นและโคมไฟกว่า 1000 ผลงาน เป็นพื้นที่จัดแสดงนิทรรศการหลักด้านการออกแบบเฟอร์นิเจอร์ ในช่วง 1800 – ปัจจุบัน และนั่นจึงทำให้เราต้องไม่พลาดที่จะแวะมายังที่แห่งนี้ซักครั้งหนึ่งในชีวิตด้วยประการทั้งปวง” พิพิธภัณฑ์ The Vitra Design Museum
ต้นฤดูร้อนที่ยังมีฝนประปรายเขตเส้นแบ่งระหว่างประเทศ พาเราข้ามจากเมือง Basel สวิตเซอร์แลนด์สู่เมือง Weil am Rhein ประเทศเยอรมัน ด้วยรถรางหรือเทรม ระบบขนส่งสาธารณะที่ใช้เวลาเพียง 20 นาที สะดวกและไม่มีค่าใช้จ่ายเนื่องจากเราเสียภาษีเมือง Basel ในการพักข้ามคืนและได้ Basel Card ที่สามารถใช้ขนส่งสาธารณะและเข้าชมพิพิธภัณฑ์ได้หลายแห่ง แม้ Vitra Museum จะอยู่ในประเทศเยอรมันแต่ชื่อของ Vitra กลับปรากฏในโปรแกรมสำคัญในกิจกรรมด้านศิลปะและการออกแบบของเมือง Basel สำหรับผู้ที่ชื่นชอบงานออกแบบและสถาปัตยกรรม
รถรางสาย 8 ถึงปลายทาง Weil am Rhein สิ่งแรกที่นำทางเราสู่ Vitra Campus ในระยะทางเดินเท้าประมาณ 1 กม. แม้ไม่มีป้ายบอกทางแต่สังเกตได้ว่ามี Miniature Iconic Chair ดีสเพลย์หมุนเบาๆด้วยพลังจากโซล่าเซลล์ วางอยู่เป็นระยะ เรียกร้องความสนใจจากผู้หลงใหลในงานออกแบบเฟอร์นิเจอร์ได้ไม่น้อย Vitra Campus ประกอบด้วย 2 พื้นที่หลัก คือส่วนที่สามารถเข้าชมได้ไม่มีค่าใช้จ่าย และอาคารจัดแสดงนิทรรศการที่ต้องเสียค่าเข้าชม
พื้นที่ส่วนที่เปิดให้บุคคลทั่วไปเข้าชมได้มีสวน Peit Oudolf นักออกแบบภูมิทัศน์ชาวเนเธอแลนด์ ที่นำแนวคิดแบบ Perennial Garden สวนพันธุ์ไม้ผสมผสานที่มีดอกใบสลับเติบโดสร้างบรรยากาศเปลี่ยนแปลงไปตามแต่ละฤดูกาล ( Ever Changing Garden) เฟอร์นิเจอร์จัดวางกลางสวน Circular steel bench ม้านั่งวงกลม โอบต้นเชอรี่ที่กำลังออกผลออกแบบโดย Ronan และ Erwan Bouroullec อยู่บริเวณด้านหน้า Vitra’s House
โชว์รูมเฟอร์นิเจอร์ ที่มีการตกแต่งภายในหลากหลายรูปแบบตามพื้นที่อาคารที่ออกแบบโดย Herzog and de Meuron ภายในอาคารผู้ชมสามารถเลือกทดลองใช้งานเฟอร์นิเจอร์และงานออกแบบต่างๆของ Vitra อย่างอิสระ มีห้องสมุดและมุมจัดแสดงแนวคิดและผลงานของนักออกแบบ เช่น Jean Pruve, Eames, Bouroullec etc. ด้านนอกอาคารและบริเวณโดยรอบแวดล้อมด้วยต้นเชอรี่ที่กำลังออกผล หลายครอบครัวนำเด็กเล็กมาพักผ่อนและเก็บเชอรี่ภายในสวนสร้างบรรยากาศให้ Vitra’s House เป็นโชว์รูมที่มีชีวิตชีวาแวดล้อมด้วย ความสนุกและเป็นธรรมชาติ
นอกจากพื้นที่ที่เปิดให้ชมบริเวณสวนและ Vitra’s House หากสนใจชมนิทรรศการหมุนเวียน Vitra Museum มีพื้นที่นิทรรศการหลักสองส่วนที่ต้องเสียค่าเข้าชม ส่วนแรก Vitra Schaudepot แวร์เฮ้าส์ที่เปิดในปี 2016 เป็นทรงอาคารเดี่ยว Monolithic ที่มีรายละเอียดของผนังอาคารด้านนอกก่อด้วยอิฐทำมือจากอิฐแตก ซึ่งในปี 2019 ได้จัดแสดงนิทรรศการ Chair Times: A History of Seating รวบรวมประวัติและพัฒนาการของเก้าอี้ 124 ตัว ตั้งแต่ปี 1807 จนถึงเทคโนโลยีปัจจุบัน สามารถชมได้จากสารคดีความยาว 90 นาทีผ่านแนวคิดจากเก้าอี้ตัวสำคัญของโลก ล่าสุดก่อนเข้าชมนิทรรศการ Color Rush ที่เริ่มจัดแสดงในเดือนพฤษภาคม 2022 ด้านหน้าอาคารเราพบ Tree-Tunk bench โดย Jurgen Bey
ทีมภัณฑารักษ์ Sabine Marcelis ได้บอกเล่าเรื่องราวความสำคัญของสีแบ่งตามSpectrum ด้วยการคัดเลือกเฟอร์นิเจอร์ กว่า 400 ชิ้นงาน โดยแบ่งเนื้อหาทั้งในด้านประวัติศาสตร์การใช้วัสดุ เทคโนโลยีการผลิต ความเชื่อทางศาสนาและอารมณ์ความรู้สึก ดีสเพลย์การเลือกใช้สีของ Venner Panton กว่าจะเป็น Panton Chair รวมทั้งการตั้งคำถามกับผู้ชมเมื่อพบว่าเฟอร์นิเจอร์ตัวสำคัญมีสีแปลกตาไป เช่น ผลงาน Zigzag Chair ในโทนสีเหลืองซึ่งเป็นสีในอันดับต้นๆของโลกที่มนุษย์ได้ค้นพบและใช้งานจากดินและแร่หิน ส่วนเฟอร์นิเจอร์สีแดงจัดจ้านในหลายวัฒนธรรมชวนให้เราคิดถึงความปรารถนา ความรัก และความรู้สึกเร้า หลายครั้งสีแดงจะถูกใช้เป็นตัวแทนของวัตถุ ตั้งคำถามว่าหากโซฟารูปทรงริมฝีปากจาก Salvador Dali ภาพแทนของ Surrealist Apartment ในปี 1934 และอยู่ในคอลเลคชั่นของ Edward James 1938 ได้เป็นแนวคิดให้ Studio65 ในผลงาน Marilyn ที่แสดงเจตนาถึงอิสระของความปรารถนาทางความรู้สึก หากไม่ได้ใช้สีนี้เราจะรู้สึกอย่างไร
ส่วนจัดแสดงด้านในมีเฟอร์นิเจอร์โทนดำ ขาว จากหนัง อะคริลิคและงานโลหะที่แสดงถึงสุนทรียะของงานออกแบบที่เกิดขึ้นจากการใช้วัสดุและเทคนิคการผลิตไม่ว่าจะเป็นงานหนังสีดำของ Egg Chair จาก Arne Jacobsen เทคนิคงานโลหะ Lockheed lounge 1985 ของ Marc Newson ที่คอนทราสกับความโปร่งของโลหะแบบ How High the moon ในปี 1986 โดย Shiro Kuramata
นอกจากนี้ยังมีกลุ่มเฟอร์นิเจอร์ที่แบ่งโทนสีจากวัสดุธรรมชาติที่ภัณฑารักษ์ได้ให้ความเห็นว่าเมื่อเทคโนโลยีทางวัสดุได้เปลี่ยนแปลงไปผลงานออกแบบบางชิ้นถูกแทนด้วยวัสดุสังเคราะห์แต่งานออกแบบจากวัสดุธรรมชาติยังคงอยู่ เช่นงานไม้ดัด Thonet no 14, Wiggle Side Chair กระดาษลูกฟูก จาก Frank Gehry และ Favela Edra เก้าอี้ไม้ลังจาก Studio Campana ต้นฉบับของ Wasily Chair โครงท่อโลหะและหนังสีน้ำตาลของ Marcel Breuer
จากนิทรรศการหลักแล้ว Vitra Schaudepot ยังมีหน้าที่หลักเป็นอาคารเก็บผลงานเฟอร์นิเจอร์และโคมไฟในคอลเลคชั่นสะสมของ Vitra Desigh Museum และพื้นที่จัดแสดงห้องทำงานส่วนตัวของ Charles – Eames อีกด้วย
อาคาร Vitra Museum โครงสร้าง Deconstruction สีขาว ออกแบบโดย Frank Gehry 1989 สำหรับนิทรรศการหมุนเวียน Plastic: Remaking Our World และ Precious Plastic จัดแสดง มีนาคม-กันยายน 2022 เนื้อหานิทรรศการบอกเล่าถึงความสำคัญและวิวัฒนาการของการกำเนิดพลาสติกแต่อดีต หน้าที่และบริบทที่เปลี่ยนแปลงไปในแต่ละยุคสมัย พลาสติกในโลกยุคใหม่ ต่อวงการแพทย์ ปัญหาและการจัดการ รวมถึงใช้วัสดุทางเลือกผ่านงานทดลองและงานออกแบบของนักออกแบบในปัจจุบัน
สำหรับนักออกแบบ สถาปนิกและผู้สนใจงานออกแบบเฟอร์นิเจอร์แล้วการได้เยี่ยมชม Vitra Campus ถือเป็นประสบการณ์ที่เปิดโอกาสให้เราได้ทำความรู้จักอาณาจักรของการออกแบบเฟอร์นิเจอร์ที่ไม่เพียงแต่เป็นการส่งเสริมธุรกิจของ Vitra เท่านั้น การปรากฏตัวของชิ้นงานออกแบบเฟอร์นิเจอร์ที่สำคัญในแต่ละยุคสมัยและพาเราทบทวนความคิดผ่านประวัติศาสตร์งานออกแบบ ในบริบทแวดล้อมที่หลากหลายและงานสถาปัตยกรรม การใช้เวลา 1 วันเต็ม เฝ้ามองผู้คนต่างวัยที่เข้ามาในพื้นที่แห่งนี้เป็นแรงขับแคลื่อนความคิด สู่การตั้งคำถามใหม่ๆ ต่อมุมมองด้านออกแบบและเป็นเรื่องราวดีๆในบันทึกอีกหน้าหนึ่งของการเดินทาง ปัจจุบัน Vitra Campus ยังคงขยายอาณาเขตด้านการออกแบบในหลายมิติ รอผู้ชมมาเยี่ยมเยือนบรรยากาศใน Vitra Campus ที่เปลี่ยนแปลงไปในทุกช่วงเวลา
การเดินทางมา Vitra Design Museum ที่สะดวกที่สุดสำหรับนักท่องเที่ยวคือจากเมือง Basel Switzerland ด้วย Tram สาย 8 ด้านหน้า สถานีรถไฟ Basel SBB ใช้เวลาเพียง 20 นาที หรือหากพักที่ Basel นักท่องเที่ยวจะได้รับ Basel City City Card ซึ่งใช้ขนส่งสาธารณะรวมถึง Tramสาย 8 ข้ามเมืองมาถึง Weil am Rhein ประเทศเยอรมัน ได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย
ข้อมูลเพิ่มเติม:
https://www.vitra.com/en-hu/about-vitra/campus/vitra-design-museum
https://www.vitra.com/en-gb/magazine/details/chair-times
https://www.vam.ac.uk/dundee/exhibitions/plastic
เรื่อง และภาพ: สุมนัสยา โวหาร