กิจวัตรของคนไทยตั้งแต่เล็กจนโตคุ้นเคยกับการตื่นเช้าเก็บ ดอกมะลิ ที่ปลูกไว้รอบๆบ้าน นำมาร้อยมาลัยถวายพระ เก็บมาลอยน้ำให้แขกที่เยี่ยมเยือนได้ดื่มให้ชื่นใจ หรือใส่ในน้ำเชื่อมให้มีกลิ่นหอมน่ารับประทาน อย่างวันที่ 12 สิงหาของทุกปีซึ่งเป็นวันแม่แห่งชาติ ทุกคนต่างนำ ดอกมะลิ ซ้อนมากราบแม่ สัญลักษณ์ที่เป็นสื่อแทนความรักอันบริสุทธิ์ของแม่ที่มีต่อลูก เช่นเดียวกับสีขาวของดอกและกลิ่นหอมที่ส่งไปไกล จึงเปรียบเหมือนวามรักของแม่ที่ไม่มีวันเสื่อมคลาย
ดอกมะลิ มีมากมายหลายพันธุ์แต่วันนี้ขอหยิบยกตัวอย่างมาให้ได้ชมกัน 8 ชนิด เชื่อว่าหลายคนต้องไม่เคยเห็นที่ไหนมาก่อนแน่นอน เดี๋ยวเราไปชมพร้อมๆกันเลยครับ
1. มะลิภูหลวง
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines01.jpg)
ไม้เลื้อย เถาทอดเลื้อยได้ไกล 2 – 4 เมตร ใบรูปใบหอกถึงรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจุก มี 15 ดอกจนถึงจำนวนมาก ปลายกลีบมนกลม กลิ่นหอมแรง ผลทรงไข่ ออกดอกในช่วงเดือน กรกฎาคมถึงกันยายน ผลแก่เดือน กุมภาพันธ์ถึงมีนาคม
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ใบหนาและมีเส้นใบย่อย 1-2 คู่แรกเด่นชัด แฉกกลีบเลี้ยงและกลีบดอกสั้น กลีบดอกแบนกว้าง ปลายมน ดอกเล็ก แต่มีกลิ่นหอมแรง
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines02.jpg)
2. มะลิไส้ไก่ใบหนา
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines03.jpg)
ไม้เลื้อย ใบรูปรีแกมรูปขอบขนานถึงรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบสอบถึงมนแผ่นใบค่อนข้างหนาเป็นมัน ช่อดอกแบบกระจุก ริ้วประดับรูปแถบหรือใบหอก ปลายกลีบเรียวแหลมและงองุ้ม กลิ่นหอมแรง ผลทรงกลม แต่ละภาคออกดอกในช่วงเวลาแตกต่างกัน ตั้งแต่พฤษภาคมถึงตุลาคม ผลแก่เดือนกุมภาพันธ์
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ยอดอ่อนเรียบ ใบค่อนข้างหนาเรียบเป็นมัน ก้านดออกยาวมาก ปลายกลีบแหลมและงองุ้ม
![J](http://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/J-1.jpg)
3. มะลิระบำ
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines05.jpg)
ไม้เลื้อย เถาเลื้อยได้ไกล 2-4 เมตร ใบรูปใบหอกแคบถึงรูปรี ผิวใบเรียบ เส้นใบย่อย 2 คู่แรกเด่นชัด ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกที่ปลายกิ่งข้าง มี 3-5 ดอก ดอกสีขาวถึงสีขาวอมชมพู เมื่อบานจะห้อยลู่ลง กลิ่นหอมแรง ยังไม่ปรากฎข้อมูลการติดผลที่แน่ชัด ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ลักษณะที่วไปคล้ายกับมะลิลอ ใบรูปแถบเรียวแคบและบาวมาก แต่กว้างและสั้นกว่ามีติ่งปลายใบเรียวยาว ฉแกกลีบเลี้ยงสั้น หลอดกลีบดอกยาว ดอกใหญ่ กลีบดอกบานห้อยลู่ เป็นมะลิที่หายากและใกล้สูญพันธ์มากชนิดหนึ่งของไทย
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines06.jpg)
4. ปันหยี หรือ มะลิร.5
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines07.jpg)
ไม้เลื้อย เถาเลื้อยได้ไกล 2-5 เมตร ใบรูปรีแกมรูปขอบขนานหรือรูปไข่ถึงรูปใบหอก ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบหรือมน แผ่นใบหนา ดอกเดี่ยว ออกที่ปลายกิ่งข้าง ไม่มีกลิ่นหอม ผลทรงรี
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ก้านดอกยาวมาก ดอกตูมสีม่วงแดง เมื่อบานมีกลีบดอกซ้อยเกยกัน เป็นมะลิที่มีดอกขนาดใหญ่ที่สุดในโลก แต่ไม่มีกลิ่นหอม
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines08.jpg)
5. มะลิสยาม
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines09.jpg)
ไม้พุ้มเตี้ย สูงเพียง 25 ซม. ใบรูปใบหอก ปลายใบมนเป็นติ่งแหลม โคนใบสอบ ช่อดอกแบบช่อกระจุก กลิ่นหอมแรง ผลกลม เมื่อแก่มีสีแดงเข้ม ออกดอกเดือนมกราคมถึงพฤษภาคม ผลแก่เดือนมีนาคมถึงมิถุนายน
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ไม้พุ่มเตี้ย มีกลีบเลี้ยงเป็นแผ่นบางขนาดใหญ่ ดอกใหญ่ ผลแก่กลมและมีสีแดงเข้ม
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines10.jpg)
6. มะลิเขย่ง
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines13.jpg)
ไม้รอเลื้อย เจริญเป็นพุ่มสูง 2-4 เมตร บางต้นก็เลื้อยได้ไกล ใบสุดท้ายใหญ่ที่สุด หนาและแข็ง บางครั้งมีใบเดี่ยว ปลายใบแหลม โคนใบสอบ กิ่งยอดและใบเหนี่ยวแข็งและมีขนสั้นปกคลุม ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ปลายกลีบลู่ลงหรือบิดพริ้ว กลิ่นหอมแรง ผลเดเี่ยวหรือแฝดทรงกลม อออกดอกเดือนตุลาคมถึงกุมภาพันธ์ ผลแก่เดือนมีนาคมถึงเมษายน
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น มีใบประกอบ 3 ใบหรือใบเดี่ยว กิ่งยอดและใบเหนี่ยวแข็งและมีขนสั้นปกคลุม ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง มีดอกย่อย 15-50 ดอก
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines12.jpg)
7. มะลิพุทธชาดหลวง
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines11.jpg)
ไม้เลื้อยเนื้ออ่อน เสื้อยได้ไกล 2-5 เมตร ยอดอ่อนเป็นสันสี่เหลี่ยม ใบประกอบ 3 ใบ ใบย่อยรูปใบหอก โคนใบมน ช่อดอกแบบกระจุก กลิ่นหอมละมุน ทยอยออกดอกเกือบตลอดปี ต้นที่ปลูกในไทยติดผลน้อย ออกดอกตลอดปี แต่ดอกดกในฤดูฝน
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ยอดอ่อนเป็นสันสี่เหลี่ยม ใบประกอบ 3 ใบก้านช่ดอกยาวมาก
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines14.jpg)
8. มะลิชัยชนะ
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/16-1.jpg)
ไม้พุ่ม สูง 1-2 เมตร กิ่งยอดเป็นสันสี่เหลี่ยมและเรียบ มีใบประกอบ 3 ใบ ใบย่อยรูปรี ใบสุดท้ายมีขนาดใหญ่และยาว ปลายใบมน โคนใบรูปลิ่ม ช่อดอกแบบช่อกระจุก ดอกบานสีเหลืองเข้ม หอมแรงตลอดวัน ผลทรงกลมรี อออกดอกเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม ต้นที่ปลูกในไทยมักไม่มีผล
ข้อแตกต่างที่ชัดเจนจากชนิดอื่น ใบประกอบ 3 ใบ บางครั้งเป็นใบเดี่ยว ปลายใบมน ก้านดอกยาว ดอกสีเหลืองเข้ม กลิ่นหอม กลีบดอกมนกลม มี 5 กลีบ
![ดอกมะลิ](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2016/08/jasmines15.jpg)
ข้อมูลจากหนังสือ : มะลิในเมืองไทย
เขียน : ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น
แปล : ดร.ณรงค์ โฉมเฉลา
เรียบเรียง : อิสรา สอนสาศตร์ และ ภาสกร เจยาคม
ภาพ : สำนักพิมพ์บ้านและสวน
เป็นเพื่อนกันเราได้ใน Facebook บ้านและสวน