หนอนผีเสื้อ นับว่าเป็นผู้ร้ายอันดับต้นๆ ที่เกษตรกรเจอแล้วต้องรีบจำกัด การใช้สารเคมีจึงเป็นวิธียอดฮิต และ เห็นผลได้เร็ว แต่รู้ไหมว่า มี ชนิดของผีเสื้อ ที่มีประโยชน์ ช่วยลดการใช้สารเคมี และเป็นรายได้เสริมให้กับเกษตรกรได้
วิธีการที่ว่าคือการจับหนอนผีเสื้อ ซึ่งเป็น ชนิดของผีเสื้อ สวยงามจำหน่ายให้กับ คุณแพร์ – พิมพ์นภา เอี่ยมเจริญยิ่ง เจ้าของฟาร์มผีเสื้อ I Have Wings ซึ่งมีราคารับซื้อสูงถึงตัวละ 150 บาท นอกจากเกษตรกรจะมีรายได้เพิ่มแล้ว ก็เพื่อเป็นแรงจูงใจให้เกษตรกรลดการใช้สารเคมีลง และหันมาทำเกษตรอินทรีย์เพิ่มมากขึ้น
คุณแพร์ เล่าว่า “เรามาสนับสนุนให้เกษตรกรลดการใช้สารเคมีด้วยวิธีการจูงใจ ว่าหนอนไม่ได้แย่ทุกตัว และเพื่อให้คุณสามารถเลี้ยงหนอนได้ จึงต้องหยุดใช้เคมี ถึงจะได้มีผีเสื้อสวยงามเหล่านี้มาเป็นรายได้ อีกทั้งผักของเขาก็เพิ่มมูลค่าเป็นผักอินทรีย์ ทำให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น”
โดยหนอนผีเสื้อสวยงามที่รับซื้อ อยู่ในกลุ่มของผีเสื้อกลางวันที่ไม่ได้กินพืชผักของเกษตรกร และพอเจริญเติบโตเข้าสู่ระยะผีเสื้อก็สามารถช่วยผสมเกสรได้ อีกทั้งยังล่อนักล่าต่างๆ ให้เข้ามาในแปลงเพื่อ ช่วยกำจัดศัตรูพืชได้ด้วย นอกจากจะส่งเสริมให้เลี้ยงหนอนเพื่อลดการใช้เคมีแล้ว อีกด้านหนึ่ง คุณแพร์ ก็เป็นเจ้าของธุรกิจร้านอาหารเพื่อสุขภาพ กินดี อร่อยไร้สาร Gin-D และมีฟาร์มผักที่ปลูกเอง รวมถึงรับซื้อพืชผักอินทรีย์จากการที่เข้าไปส่งเสริม เพื่อเป็นตลาดรองรับสำหรับเกษตรกรที่หันมาปลูกผักในระบบอินทรีย์
สำหรับใครที่อยากเลี้ยงหนอนผีเสื้อสวยงาม เพื่อส่งขายให้กับทางฟาร์มหรือทำชุดเลี้ยงเพื่อจำหน่ายเอง ก็สามารถเรียนรู้ศึกษาเป็นแนวทางได้ รวมถึงแนะนำสายพันธุ์ผีเสื้อสวยงามที่น่าเลี้ยง รวมถึงประโยชน์ของผีเสื้อที่ช่วยกำจัดหนอนศัตรูพืชได้อีกด้วย
จุดประกายในการเริ่มเลี้ยงผีเสื้อ
ก่อนเริ่มทำฟาร์มผีเสื้อ คุณแพร์เริ่มจากการทำธุรกิจร้านอาหารเพื่อสุขภาพ ควบคู่กับการทำฟาร์มปลูกผักอินทรีย์เพื่อส่งวัตถุดิบให้กับทางร้าน แล้วพบว่า หนอนเป็นศัตรูพืชที่ตัวเองกลัว ประกอบกับช่วงนั้นมีลูกชาย ก็อยากให้เขาเข้าใจเกี่ยวกับธรรมชาติและไม่กลัวหนอน จึงได้เริ่มศึกษาเพื่อเลี้ยงหนอนผีเสื้อสวยงามเป็นกิจกรรมระหว่างครอบครัว
ชนิดของผีเสื้อ ที่แตกต่างกันระหว่าง ผีเสื้อกลางวันและกลางคืน
“พอศึกษาก็รู้ว่า มันมีทั้งหนอนผีเสื้อกลางวันและกลางคืน หนอนผีเสื้อกลางวันไม่ได้กวนผักเรา ส่วนใหญ่จะเป็นหนอนผีเสื้อกลางคืนมากกว่าที่ทานพวกผักใบ หนอนทุกตัวจะกินพืชอาหารเฉพาะของเขา เช่น หนอนผีเสื้อใบรักธรรมดาเขาก็จะกินใบจากต้นรัก ซึ่งจะไม่ข้ามไปกินผักเรา ทำให้เรารู้ว่าจริงๆ แล้วหนอนไม่ได้เป็นศัตรูพืชทุกตัว”
“ที่สำคัญคือ ต้องแยกให้ออกว่า แบบไหนคือ หนอนที่ทำลายผัก กับหนอนที่เป็นมิตร มันก็อาจจะขึ้นอยู่กับว่าเราปลูกผักอะไรด้วย แล้วถ้าปลูกผักสลัดหรือผักสวนครัวแล้ว ก็ไม่เจอศัตรูพืชที่เป็นหนอนผีเสื้อสวยงามที่เราเลี้ยงกัน”
ผีเสื้อมีประโยชน์ ช่วยในการเกษตรได้อย่างไร?
“ไม่ว่าจะมะนาวหรือส้มต้องติดผล เพราะเกษตรกรต้องเก็บผลมาขาย แล้วใครเป็นคนผสมเกสรให้ติดผล ก็ต้องเป็นตัวที่บินได้ ไม่ว่าจะเป็นผึ้งหรือผีเสื้อ ถ้าหากเราใช้เคมีในสวน จำนวนแมลงเหล่านี้ยังไงก็น้อยลง”
ผีเสื้อเป็นแมลงที่สามารถช่วยผสมเกสรเพิ่มผลผลิตได้ แต่จะให้มีผีเสื้อได้ต้องลดการใช้สารเคมีลง พอผักไร้สารก็ทำให้ผักเพิ่มมูลค่าเป็นผักอินทรีย์ รวมถึงเกษตรกรก็สามารถเลี้ยงหนอนเพื่อจำหน่ายให้กับฟาร์มได้ มีราคาตั้งแต่ 35-150 บาท/ตัว ขึ้นอยู่กับขนาด จำนวนและความหายาก ช่วยเป็นรายได้เสริมและจูงใจในการลดสารเคมี
ชนิดของผีเสื้อ สวยงามและราคารับซื้อ
- ผีเสื้อถุงทอง ราคา 100-150 บาท/ตัว (เป็นหนอนที่หายากและพืชอาหารก็หายาก)
- หนอนผีเสื้อใบรักฟ้า ใบรักธรรมดา ราคา 35-40 บาท/ตัว
- หนอนผีเสื้อมะนาว ราคา 35-50 บาท/ตัว (ขึ้นอยู่กับฤดูกาล)
- หนอนผีเสื้อตระกูลหางติ่ง ราคา 40-55 บาท/ตัว
- หนอนผีเสื้อใบรักลายเสือ ราคา 45 บาท/ตัว
- หนอนผีเสื้อปลายปีกส้ม ราคา 35-45 บาท/ตัว
- หนอนผีเสื้อหางตุ้มจุดชมพู ราคา 70-150 บาท/ตัว
- หนอนผีเสื้อกระท้อน ราคา 100-200 บาท/ตัว (ปีละครั้ง)
“ตอนนี้คนเริ่มหันมาจับหนอนขายกันมากขึ้น ก็มีทั้งคนที่เพาะเองด้วย แต่ที่สำคัญไม่ต้องถึงขั้นขยายพื้นที่การเกษตรโดยไปรบกวนธรรมชาติเดิมเพื่อเลี้ยงหนอน แค่หนอนที่มีอยู่ในธรรมชาติก็เพียงพอแล้ว อาจจะไม่ใช่อาชีพหลักแต่เป็นอาชีพเสริมไปแล้วกัน”
แนวทางการเลี้ยงหนอนผีเสื้อสวยงาม
สำหรับเกษตรกรที่จะเริ่มเลี้ยง แนะนำให้ทำมุมสวยงามปลูกต้นไม้ดอกไม้ เพื่อเป็นพืชอาหารของผีเสื้อสวยงาม เช่น ต้นรัก ต้นไฟเดือนห้า ต้นกระเช้าถุงทอง ปลูกรวมกันเป็นจุดๆ ให้กระจายอยู่ทั่วสวน และพอมีผีเสื้อเข้ามา สิ่งที่ตามมาด้วย คือ นักล่าตามธรรมชาติ อย่าง นก ตั๊กแตนตำข้าว มวนพิฆาต ให้เข้ามาในแปลงผัก ซึ่งจะช่วยกำจัดหนอนศัตรูพืชที่อยู่ในแปลงผักด้วย เป็นการสร้างระบบนิเวศภายในฟาร์มที่ช่วยดูแลพืชผักได้
“ชนิดหนอนที่เราจะไม่เลี้ยงผีเสื้อ ก็คือ กลุ่มที่ทำลายพืชผักเกษตรกร พูดตามจริงเราก็อยากให้ลดจำนวนตามธรรมชาติ เราไม่อยากให้ไปเพิ่มจำนวนประชากรของสิ่งที่จะไปทำลายพืชผักของเกษตรกร ไม่งั้นไม่สามารถหยุดวงจรนี้ได้
ส่วนประกอบของกล่องเลี้ยงเพื่อเลี้ยงหนอนผีเสื้อสวยงาม
สำหรับเกษตรกรที่สนใจต่อยอดในการเลี้ยงหนอนผีเสื้อสวยงาม สำหรับจำหน่ายให้กับคนที่สนใจ ก็ต้องมีอุปกรณ์ตามนี้
- กล่องเลี้ยงหนอน – ต้องมีรูพร้อมตาข่ายระบายอากาศอยู่ที่บริเวณฝากล่อง
- กระดาษรองก้นกล่อง – เพื่อให้ง่ายต่อการทำความสะอาดมูลหนอน
- ตาข่ายพลาสติก -เพื่อให้มูลหนอนทะลุผ่านลงด้านล่าง และเป็นที่ให้หนอนได้เข้าสู่ระยะดักแด้
- ใบพืชห่อฟอยล์ – สำหรับเป็นอาหารหนอนและภายในฟอยล์จะมีทิชชู่จุ่มน้ำไว้สำหรับยืดอายุของใบพืช
อาหารหนอนถ้าไม่แน่ใจว่าที่ซื้อปนเปื้อนสารเคมีหรือไม่ ให้แช่ด้วยเบคกิ้งโซดาประมาณ 15 นาที วิธีนี้จะช่วยล้างสารเคมีจากใบพืชได้
สามารถใช้เล็บขูดออกเบาๆ แล้วใช้เข็มจิ้มทะลุเยื่อแล้วแขวนเพื่อความสวยงามได้
การทำงานร่วมกับเกษตรกร
ที่ผ่านมาคุณแพร์พยายามชวนเกษตรกรในพื้นที่ให้เปลี่ยนมาเป็นเกษตรอินทรีย์มากขึ้น และชวนเลี้ยงหนอนผีเสื้อ พร้อมกับอธิบายให้เขาฟังว่า ผีเสื้อสวยงามเหล่านี้มันไม่ได้ไปรบกวนแปลงผัก และช่วยผสมเกสรให้ด้วย
“มันมี case study สวนส้มที่แคลิฟอร์เนียไม่มีผลผลิตต่อเนื่องนานมาก พบว่ามีการใช้เคมีมาก จนไม่เหลือนักผสมเกสรตามธรรมชาติแล้ว สิ่งที่เขาทำ คือ การนำเข้าผึ้งและผีเสื้อจากประเทศเพื่อนบ้าน มาปล่อยที่แคลิฟอร์เนียเพื่อให้แมลงเหล่านี้มาช่วยผสมเกสร”
“ปัจจุบันเรามีอยู่แล้วแมลงที่ช่วยให้ผสมเกสร แต่เรากำลังทำลายเขา ทุกวันผลผลิตมันน้อยลงจริงๆ ทำให้ต้องเพิ่มการใช้เคมีมากขึ้นเรื่อยๆ ในขณะที่ผลผลิตไม่ได้ดีขึ้น ก็เลยชวนเค้าว่า แพร์รับซื้อหนอน ให้เขาลองปลูกแปลงเล็กๆ ตรงนี้ก่อน ถ้าเจอก็ไม่ต้องฆ่า เดี๋ยวแพร์รับซื้อเอง”
หลังจากที่เริ่มเลี้ยงหนอน เกษตรกรเองก็สามารถต่อยอดสู่การเปิดฟาร์มให้เด็กๆ จากโรงเรียนใกล้เคียงเข้าไปศึกษาเป็นรายได้เสริม และเป็นมิตรกับธรรมชาติได้ด้วย
การกำจัดหนอนศัตรูพืชอย่างปลอดภัย
หลังจากลดการใช้สารเคมี เป็นธรรมดาที่จะมีจำนวนหนอนเพิ่มมากขึ้น และนักล่าในธรรมชาติอาจไม่เพียงพอในช่วงแรก รวมถึงศัตรูพืชชนิดอื่นๆ ก็มีมากขึ้นด้วย คุณแพร์จึงแนะนำให้ใช้วิธีการป้องกันกำจัดที่ปลอดภัย ด้วยการทำน้ำหมักสมุนไพรฉีดพ่นพืชผัก เพื่อใช้ป้องกันศัตรูพืชชนิดอื่นๆ รวมถึงปลูกไม้ดอกเพื่อหลอกล่อให้แมลงไปกินแทน
“เห็นผลชัดเจนไหม ก็ต้องยอมรับว่า มันไม่ได้เห็นผลเหมือนการใช้ยาหรือสารเคมีอยู่แล้ว ถึงแม้ว่าผักมันจะมีรูอยู่บ้าง แต่มันก็ไม่ได้ลดทอนความเป็นผัก หรือคุณค่าทางอาหารลง แบบนั้นก็ยอมรับได้ แพร์ก็คิดว่ามันโอเค”
เป้าหมายของ I Have Wings
“ปลายทางของแพร์ไม่ใช่เรื่องของกำไร แต่แพร์อยากได้ผักอินทรีย์ สังคมที่ลดการใช้เคมี ที่ทำนี้ไม่ได้แปลว่าเราไม่ได้อะไรเลย มีหลายคนที่ทำแบบแพร์เหมือนกันกระจายอยู่หลายที่ มีทั้งแบบเลี้ยงเองและรับซื้อ ช่วยกันกระจายผีเสื้อและความรู้ให้กับคน”
“แพร์คิดว่าการที่เรามีกิจกรรมที่ได้ประโยขน์หลายฝ่าย เด็กๆ ได้เรียนรู้จากการลงมือ พ่อแม่ได้กิจกรรมชวนลูกไม่ติดจอ เกษตรกรได้รายได้เสริม ธรรมชาติปลอดภัยจากเคมี มันก็แลดูทุกคนน่าจะวินๆ”
สำหรับท่านใดที่สนใจอยากเลี้ยงหนอน หรือหากิจกรรมภายในครอบครัว ก็สามารถติดต่อโดยตรงผ่านทาง I Have Wings ได้ สำหรับ ลูกค้ากรุงเทพฯ มีจุดรับ 2 จุด คือ พัฒนาการ กับ สาทร และลูกค้าต่างจังหวัดทางฟาร์มสามารถจัดส่งผ่านไปรษณีย์ได้ โดยจะดูไซส์หนอนและสายพันธุ์ที่สามารถขนส่งได้
เรื่อง : กิตตินัย อัศวเลิศลักษณ์
ภาพ : อภิรักษ์ สุขสัย / ภูเบศ บุญเขียว
