ควรใช้ ปุ๋ยเคมี อย่างไร ให้เกิดประโยชน์สูงสุด

“ ปุ๋ยเคมี เป็นสารปรับปรุงดิน ปุ๋ยเคมีไม่ใช่สารพิษ ” ในการปลูกพืชมักมีคำถามเสมอว่า การใช้ปุ๋ยเคมีอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพหรือมีสารตกค้างในผลผลิตหรือไม่… ความเป็นจริงแล้ว ปุ๋ยเคมีทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นชนิดเม็ด ชนิดน้ำ หรือชนิดผง ล้วนไม่ก่ออันตรายใด ๆ ต่อผู้ใช้หรือผลผลิตเลย

เนื่องจาก ปุ๋ยเคมี เป็นสารปรับปรุงดินที่มีธาตุอาหารทางเคมีที่พืชต้องการ 17 ธาตุ ซึ่งมีความจำเป็นต่อการดำรงชีวิตอยู่ของพืช พืชนำธาตุอาหารเหล่านี้ไปใช้ในการเจริญเติบโต เสริมสร้างและพัฒนาส่วนต่าง ๆ ของต้น ทั้งราก ยอด ใบ กิ่งก้าน ดอกและผล จึงสามารถบริโภคได้อย่างปลอดภัย แต่ขณะเดียวกัน เราจะเลือกใช้ปุ๋ยเคมีอย่างไรจึงจะได้ประโยชน์สูงสุด

การใช้ปุ๋ยเคมีให้มีประสิทธิภาพขึ้นกับปัจจัยที่เกี่ยวข้องหลายประการ ในที่นี้มีข้อแนะนำที่ผู้อ่านสามารถนำไปเป็นแนวทางปฏิบัติได้ เช่น ใช้แนวทาง 4 ถูก นั่นคือ ถูกสูตร ถูกอัตรา ถูกเวลา และถูกวิธี กล่าวคือ

 สูตร ปุ๋ยเคมีในปัจจุบันมีการผลิตประเภทปุ๋ยสูตรสำเร็จที่มีธาตุอาหารเพียงพอกับความต้องการของพืชแต่ละชนิด ซึ่งได้รวบรวมสูตรปุ๋ยเคมีประเภทต่าง ๆ ให้ผู้อ่านได้ทำความรู้จักและเลือกใช้สูตรปุ๋ยเคมีได้อย่างถูกต้อง เพื่อช่วยลดต้นทุนการผลิต โดยเฉพาะการเลือกใช้ปุ๋ยแบบผสมใช้เอง

 อัตรา เป็นการเลือกใช้ปุ๋ยในปริมาณที่พอเหมาะกับความต้องการของพืชที่ปลูก พอเหมาะในแง่ของปริมาณที่พืชควรจะได้รับเพื่อให้ได้ผลิตผลสูงสุด ถ้าน้อยกว่านั้นจะทำให้พืชไม่เจริญเติบโตและให้ผลผลิตต่ำ หรือถ้าให้มากเกินกว่านั้นก็อาจเป็นพิษแก่พืชได้ แถมยังเป็นการเพิ่มต้นทุนการผลิต อีกประการหนึ่ง อัตราที่เหมาะกับพืชแต่ละชนิด ได้กำหนดตามที่กรมวิชาการเกษตรแนะนำ โดยเป็นอัตราการใช้ปุ๋ยเคมีที่พอเหมาะในแง่ของหลักเศรษฐกิจ คือปริมาณของปุ๋ยที่ใช้ได้พิจารณาถึงราคาของปุ๋ยและราคาของผลผลิตที่จะจำหน่ายได้

 เวลา คือเลือกเวลาการให้ปุ๋ยตรงกับช่วงที่พืชมีความต้องการธาตุอาหารนั้นมากที่สุด เนื่องจากการเจริญเติบโตของพืชในแต่ละระยะมีความต้องการชนิดและปริมาณธาตุอาหารแตกต่างกัน ดังนั้นภายในหนังสือเล่มนี้จึงรวบรวมการศึกษาความเหมาะสมของระยะเวลาการให้ปุ๋ยแก่พืชอย่างกว้างขวางไว้

 วิธี เป็นการเลือกใช้วิธีการใส่ปุ๋ยให้พืชตรงจุดหรือบริเวณที่พืชสามารถดูดไปใช้ประโยชน์ได้ง่ายและเร็วที่สุด ทั้งนี้เนื่องจากปุ๋ยเคมีที่ใส่ลงในดินจะเกิดการเปลี่ยนแปลงทันที จึงควรเลือกใช้วิธีการใส่ปุ๋ยเคมีที่เหมาะสม

สูตรใส่ ปุ๋ยเคมี ให้ กะหล่ำปลี

สูตรใส่ ปุ๋ยเคมี ให้ผักกาดหัว

• ขณะเตรียมดิน ควรใส่ปุ๋ยรองพื้น สูตร 16-16-16 หรือ 13-13-21 อัตรา 25-50 กิโลกรัม/ไร่
• หลังปลูก 7-10 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 46-0-0 อัตรา 10-15 กิโลกรัม/ไร่
• เมื่อต้นอายุ 30-40 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 13-13-21 อัตรา 20-50 กิโลกรัม/ไร่ โดยหว่านกระจายให้ทั่วแปลงแล้วพรวนดินกลบ

สูตรใส่ ปุ๋ยเคมี ให้มะเขือเทศ

ไม้เลื้อยอายุสั้น มีหลายพันธุ์ให้เลือกปลูก ทั้งพันธุ์ที่มีขนาดผลใหญ่และผลเล็ก

• ระยะ 20 วันหลังย้ายปลูก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 20-50 กิโลกรัม/ไร่
• ระยะ 30 วันหลังย้ายปลูก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 13-13-21 อัตรา 50 กิโลกรัม/ไร่ และ 46-0-0 อัตรา 20 กิโลกรัม/ไร่ โดยใส่รอบหลุมปลูกหรือใส่เป็นแถบในแถวปลูก

ถั่วฝักยาว

• ระยะ 14 วันหลังงอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 46-0-0 อัตรา 30 กิโลกรัม/ไร่
• ในระยะ 28 วันหลังงอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 40-50 กิโลกรัม/ไร่
• ในระยะ 38-40 วันหลังงอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 13-13-21 อัตรา 40-50 กิโลกรัม/ไร่ โดยใส่รอบหลุมปลูก

แตงกวา

• ก่อนขึ้นแปลงปลูก ใส่ปุ๋ยรองพื้นสูตร 15-15-15 หรือ 13-13-21 อัตรา 50 กรัม/ต้น คลุกเคล้ากับดิน
• เมื่อย้ายปลูกแล้ว 7 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 46-0-0 อัตรา 50 กรัม/ต้น ใส่รอบต้นห่างจากโคนต้น 15 เซนติเมตร
• หลังย้ายปลูก 25 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 หรือ 12-24-12 อัตรา 150 กรัม/ต้น
• หลังจากย้ายปลูกแล้ว 40 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 หรือ 46-0-0 อัตรา 100 กรัม/ต้น และระยะเริ่มติดดอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 13-13-21 อัตรา 150 กรัม/ต้น โดยใส่ระหว่างต้นแล้วกลบดิน

มะละกอ

• ระยะแรกของการเจริญเติบโต หลังย้ายกล้า 7-14 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 46-0-0 หรือ 20-0-0 อัตรา 5-10 กรัม/ต้น อายุ 1-3 เดือน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 150 กรัม/ต้น
• ระยะการออกดอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 8-24-24 หรือ 12-24-12 อัตรา 350 กรัม/ต้น
• ระยะติดผลและพัฒนาผล ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 13-13-21 หรือ 8-24-24 หรือ 16-16-16 อัตรา 500 กรัม/ต้น
• เมื่อต้นอายุมากกว่า 12 เดือน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 16-16-16 อัตรา 1-1.5 กิโลกรัม/ต้น โดยหว่านรอบทรงพุ่ม

มะม่วง

• ใส่ปุ๋ยรองพื้น สูตร 16-16-16 หรือ 12-24-12 อัตรา 200-300 กรัม/ต้น โดยใส่รองก้นหลุมใต้รากลึกลงไป 3 นิ้วและบริเวณข้างต้นห่างออกไป 5 นิ้ว ก่อนลงปลูก
• ระยะบำรุงต้นอายุ 1-2 ปี ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 ร่วมกับ 46-0-0 อัตรา 200-300 กรัม/ต้น โดยผสมปุ๋ยทั้ง 2 สูตรแล้วแบ่งใส่ 2 ครั้ง ลงในหลุม 4-5 หลุมรอบทรงพุ่ม
• ระยะบำรุงต้นอายุ 3-4 ปี ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 300-500 กรัม/ต้น และ 46-0-0 อัตรา 100-200 กรัม/ต้น
• ระยะเร่งสร้างดอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 8-24-24 หรือ 13-13-21 หรือ 12-24-12 อัตรา 1-2 กิโลกรัม/ต้น โดยใส่ก่อนออกดอก 2-3 เดือน
• ระยะติดผล ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 16-16-16 หรือ 12-24-12 อัตรา 300-500 กรัม/ต้น ใส่ 2 ครั้งโดยใส่ลงในหลุม 6-8 หลุมรอบทรงพุ่ม
• นอกจากนี้ยังใส่ปุ๋ยฉีดพ่นทางใบด้วย

ส้มโอ

• ใส่ปุ๋ยอินทรีย์ อัตรา 10-25 กิโลกรัม/ต้น รองก้นหลุมผสมกับหินฟอสเฟต 0.5-1 กิโลกรัม/หลุม
• อายุต้น 4 เดือนถึง 1-3 ปีหรือยังไม่ให้ผล ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 0.5 กิโลกรัม/ต้น/ปี เพิ่มขึ้นทุกปี ปีละ 0.5 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ระยะก่อนออกดอก 1-2 เดือน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 หรือ 15-30-15 หรือ 12-24-12 อัตรา 1 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ระยะออกดอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 15-30-15 หรือ 12-24-12 อัตรา 1 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ระยะติดผลแล้ว 30 วัน ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 16-16-16 อัตรา 2-3 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ระยะก่อนเก็บเกี่ยว (ผลอายุ 5-6 เดือน) ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 13-13-21 อัตรา 1 กิโลกรัม/ต้น/ปี โดยหว่านรอบทรงพุ่ม

สูตรใส่ ปุ๋ยเคมี ให้ ทุเรียน

• ใส่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกร่วมกับปุ๋ยสูตร 16-16-16 หรือ 0-3-0 อัตรา 500 กรัม/ต้น รองก้นหลุม
• ปีที่ 1-2 ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 0.5-1 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ปีที่ 3-4 ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 1.5-2 กิโลกรัม/ต้น/ปี และปุ๋ยคอก อัตรา 5 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ระยะแตกใบอ่อนถึงระยะใบเพสลาด ใส่ปุ๋ยแต่งหน้า สูตร 16-16-16 อัตรา 1-2 กิโลกรัม/ต้น/ปี
• ระยะก่อนออกดอก ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 8-24-24 หรือ 12-24-12 อัตรา 3-5 กิโลกรัม/ต้น
• ระยะติดผล ใส่ปุ๋ยแต่งหน้าสูตร 13-13-21 อัตรา 1-2 กิโลกรัม/ต้น โดยหว่านบริเวณทรงพุ่มหลังติดผล 5-6 สัปดาห์ ใส่ปุ๋ยสูตร 0-0-50 อัตรา 1-2 กิโลกรัม/ต้น โดยหว่านบริเวณทรงพุ่ม หลังติดผล 7-8 สัปดาห์ และใส่ปุ๋ยสูตร 13-0-46 อัตรา 150-300 กรัม/น้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นทางใบเมื่อพบว่าทุเรียนจะแตกใบอ่อน เรียกว่าระยะหางปลา

ติดตามอ่านรายละเอียดเกี่ยวกับปุ๋ยเคมี เพื่อรู้จัก เข้าใจ เลือกใช้ปุ๋ยเคมีอย่างมีประสิทธิภาพ แนะนำการใส่ปุ๋ย 70 พืชเศรษฐกิจ รวมถึงวิธีผสมปุ๋ยเคมีใช้เอง ลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต และเทคนิคการใส่ปุ๋ยทางดินและทางใบ การให้ปุ๋ยในระบบน้ำ ในหนังสือ “ปุ๋ยเคมี Chemical Fertilizer” ผู้เขียน รศ.มุกดา สุขสวัสดิ์ โดยสำนักพิมพ์บ้านและสวน

เรียบเรียง : อังกาบดอย

ภาพประกอบ : วรินท์ธรณ์ จีตนิยม

ข้อมูลจากหนังสือ “ปุ๋ยเคมี Chemical Fertilizer” โดย รศ.มุกดา สุขสวัสดิ์ สำนักพิมพ์บ้านและสวน

โรคและแมลงศัตรู เพลี้ยต่างๆ ที่พบในฤดูร้อน

หลากหลายความงามของ บอนสี ไม้ใบสวย จากยุคบุกเบิกถึงปัจจุบัน

บทความที่เกี่ยวข้อง

10 คำถาม-คำตอบ ไขทุกข้อสงสัยเรื่องเลี้ยงไก่ในบ้าน

ขยายพันธุ์แก้วกาญจนา ตามแบบฉบับกูรู

เดอะมนต์รักแม่กลอง โชห่วยชุมชน ที่เล่าเรื่องคนผ่านสินค้าเกษตร

11 หลักการทำเกษตรอินทรีย์แบบชิดธรรมชาติตามแนวคิด “เพอร์มาคัลเจอร์” (Permaculture)