โรคตับอ่อนอักเสบ เป็นภาวะหนึ่งที่ฟังดูน่ากังวล และอาจจะเข้าใจได้ยาก วันนี้ บ้านและสวน Pets จะพามาความรู้จักกับโรคตับอ่อนอักเสบกันในบทความนี้
ตับอ่อน เป็นอวัยวะหนึ่งในช่องท้อง ที่มีบทบาทสำคัญ ในร่างกายหลายประการ ตำแหน่งของตับอ่อน จะอยู่ติดกับกระเพาะ และ ลำไส้เล็ก ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับ การสร้างเอ็นไซม์สำหรับการย่อยอาหาร และยังทำหน้าที่ผลิตอินซูลิน สำหรับควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด โรคตับอ่อนอักเสบ เป็นโรคที่พบได้บ่อยในแมว นอกจากนั้น ยังพบได้ในคน และ สุนัขอีกด้วย
โรคตับอ่อนอักเสบคืออะไร ?
โรคตับอ่อนอักเสบ (Pancreatitis) เกิดจากตับอ่อนของแมว มีกระบวนการอักเสบเกิดขึ้น โดยในแมวส่วนใหญ่ ภาวะนี้มักเกิดขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่เรามักจะพบว่ามีความเกี่ยวข้องกับ การอักเสบของตับ และ ลำไส้ร่วมกัน (เรียกว่า Triaditis) พบได้บ่อยในแมววัยกลางคน ถึงแมวสูงอายุ เนื่องจาก ตับอ่อนสร้างเอ็นไซม์สำหรับย่อยอาหาร และ เมื่อตับอ่อนเกิดการอักเสบ เอ็นไซม์เหล่านี้ก็จะถูกปล่อยออกสู่ตับอ่อน และ เนื้อเยื่อรอบๆข้าง ซึ่งทำให้เกิดความเสียหาย และ ความเจ็บปวด ทำให้แมวมีอาการปวดเกร็งท้อง ในรายที่รุนแรง อาจทำให้เสียชีวิตได้ เนื่องจาก จะส่งผลต่ออวัยวะอื่น ๆ และ ทำให้ความดันโลหิตผิดปกติ
อาการของโรคตับอ่อนอักเสบเป็นอย่างไร ?
แมวที่เป็น โรคตับอ่อนอักเสบ มีอาการที่พบได้บ่อยที่สุด คือ อาเจียน กินน้อยลง หรือ ไม่ยอมกินเลย ซึม มีอาการอ่อนแรง ไม่เคลื่อนไหวมากนัก อาจจะมีอาการปวดเกร็ง ในช่องท้องร่วมด้วย แต่แมวนั้น จะมีอาการแสดงออกของความเจ็บปวด แตกต่างจากในสุนัข และคน อาการที่แสดงออก ทางพฤติกรรมที่ผิดปกติที่สังเกตได้ คือ อาจมีปฏิสัมพันธ์กับเจ้าของลดลง นอนมากขึ้น หลบซ่อนตัวนอนในที่ต่างๆ และ การเลียแต่งขนน้อยลง บางตัวพบน้ำหนักลดลง มีภาวะขาดน้ำ และ ขนยุ่ง ขนหยาบ ในแมวบางรายที่เป็นตับอ่อนอักเสบมานาน จนเกิดเป็น ภาวะตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง อาจพัฒนาเป็น โรคเบาหวาน ได้ และ แสดงอาการน้ำหนักลดลง มีอาการกินน้ำเยอะ และ ปัสสาวะเยอะขึ้น
การวินิจฉัยภาวะตับอ่อนอักเสบ
สัตวแพทย์จะทำการวินิจฉัยตับอ่อนอักเสบ จากการซักประวัติ อาการที่แสดงออก การตรวจร่างกาย การตรวจเลือด (เช่น การตรวจ Serum lipase , การตรวจเอนไซม์ที่จำเพาะของตับอ่อน) , การวินิจฉัยด้วยวิธีอัลตร้าซาวด์ หรือ เอกซเรย์ การตรวจชิ้นเนื้อทางจุลพยาธิวิทยา เป็นต้น ในบางครั้ง ถ้าตับอ่อนอักเสบยังไม่รุนแรง การวินิจฉัยอาจตรวจได้ยาก สัตวแพทย์จะให้การรักษาเมื่อตรวจแล้วสงสัยว่า นี่คือสาเหตุของการเจ็บป่วย ที่เกิดขึ้น
การรักษา
โรคตับอ่อนอักเสบในแมวนั้น ไม่มีวิธีการรักษาที่จำเพาะ สัตวแพทย์จะให้การรักษาตามอาการ และ รักษาสาเหตุที่แท้จริง หากทราบว่า ความผิดปกติใดเหนี่ยวนำ ทำให้เกิดการอักเสบของตับอ่อน ในกรณีที่ตับอ่อนอักเสบรุนแรง จะต้องให้พักรักษาตัวใน โรงพยาบาล และ ต้องให้สารน้ำทางเส้นเลือด รวมถึงการให้ยาต่าง ๆ เช่น ยาลดอาการปวด ยาลดอาการคลื่นไส้ และอาเจียน ยาปฏิชีวนะในรายที่สงสัยการติดเชื้อ ยาลดกรด และ ป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร เป็นต้น แมวที่เป็นโรคตับอ่อนอักเสบจำนวนมาก จะมีอาการเบื่ออาหาร และปฏิเสธอาหาร ในบางรายจึงมีความจำเป็นที่ต้องใส่ท่อสายยาง สำหรับป้อนอาหาร เพื่อช่วยให้แมวสามารถฟื้นตัวได้ดีขึ้น และให้ยากระตุ้นความอยากอาหารร่วมด้วย หลีกเลี่ยงการบังคับให้อาหารทางปาก เพราะมันสามารถกระตุ้นให้เกิดความเกลียดอาหารได้
ภาวะตับอ่อนอักเสบสามารถป้องกันได้อย่างไร ?
หาก โรคตับอ่อนอักเสบ ที่เกิดขึ้น มีความเกี่ยวข้องกับโรคของอวัยวะอื่นด้วย เช่น โรคตับหรือลำไส้ จะต้องทำการรักษาโรคเหล่านี้ ควบคู่กันไปด้วย การจัดการด้านโภชนาการในแมวที่เป็นตับอ่อนอักเสบ จะมีความต่างจากในสุนัข ปกติแล้วในสุนัขที่มีตับอ่อนอักเสบ จะต้องให้กินอาหารไขมันต่ำ แต่สำหรับในแมวนั้นเป็นสัตว์ที่ต้องพึ่งพาไขมัน และโปรตีนในอาหารอยู่แล้ว เราจึงแนะนำให้กินอาหารที่ย่อยง่ายเป็นหลัก จริง ๆ แล้วนั้นยังไม่มีการป้องกันที่จำเพาะ ที่จะทำให้ไม่เกิดโรคตับอ่อนอักเสบในแมว ดังนั้น คำแนะนำคือ ป้องกันเหมือนกับโรคอาการป่วยทั่วไป คือ การควบคุมน้ำหนัก เพื่อไม่ให้แมวอ้วนเกินไป การให้อาหารที่มีคุณภาพดี การดูแลสุขภาพเชิงป้องกัน (การฉีดวัคซีน ถ่ายพยาธิ การป้องกันเห็บหมัด) และ การตรวจร่างกายเป็นประจำ จึงเป็นสิ่งที่ดีที่สุด ที่เราสามารถทำได้ เพื่อให้แมวของเรามีสุขภาพแข็งแรง และป้องกันการเกิดโรค
บทความโดย
สพ.ญ. ปิยวรรณ ภู่ระหงษ์
Piyawun Phurahong , DVM
สัตวแพทย์ประจำคลินิกโรคแมว โรงพยาบาลสัตว์ทองหล่อ
