ศูนย์เรียนรู้ แห่งนี้ เป็นหน่วยงานหนึ่งของสถานบันเทคโนโลยีจิตรลดา ที่ตั้งอยู่ใน ตำบลป่ายุบใน อำเภอวังจันทร์ จังหวัดระยอง เป็นศูนย์การเรียนรู้ที่สนับสนุนและส่งเสริมการศึกษาด้านวิชาเกษตรกรรม สาขาวิชาเกษตรนวัต (Innovative Agriculture) ซึ่งภายในมีพื้นที่กว่า 154 ไร่ ประกอบไปด้วย พื้นที่ป่านิเวศ แปลงไม้ผลเศรษฐกิจ สวนสมรม แปลงทดลองปลูกกาแฟ โรงเรือนปลูกพืช และแปลงปลูกยางพารา
เพื่อรองรับนักเรียนในหลักสูตรทวิศึกษาร่วมกับหลักสูตรมัธยมศึกษาตอนปลายกับโรงเรียนวังจันทร์วิทยา ในการนำความรู้จากภาคทฤษฎีมาควบคู่กับการปฏิบัติจริง สู่การเป็น Smart Farmer อย่างเต็มตัว และเกษตรกรที่เป็นผู้ปกครองของนักเรียนก็ได้เข้าร่วมโครงการเช่นกัน ช่วยให้มีพื้นที่เพาะปลูกมากขึ้น ได้ความรู้จากการเรียนการสอนภายใน ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต อีกทั้งการเพาะปลูกภายในก็เป็นเกษตรอินทรีย์ทั้งหมด เพื่อลดการใช้สารเคมี ลดต้นทุน และเป็นตัวอย่างให้กับชาวบ้าน
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/หน้าศูนย์-100-1200x1200.jpg)
ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นได้จากความร่วมมือกันระหว่าง ศูนย์เรียนรู้ เกษตรนวัต กับ บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) พร้อมทั้งได้รับการสนับสนุนส่งเสริมการทำวิจัยและนวัตกรรมด้านการเกษตรกับเครือข่ายองค์กรต่างๆ ทั้งกับภาครัฐและเอกชน รวมถึงทางศูนย์เองก็มีบริการวิชาการด้านการเกษตรให้กับบุคคลภายนอกที่สนใจอีกด้วย
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ต้นขนุน-1200x1200.jpg)
แปลงไม้ผล พืชเศรษฐกิจภาคตะวันออก พื้นที่ 40 ไร่
เป็นสวนผลไม้ที่เน้นเป็นไม้ผลจากภาคตะวันออก เนื่องจากมีความสำคัญทางเศรษฐกิจและมีมูลค่าการส่งออกสูง จะแบ่งเป็นแปลงผสม และแปลงเชิงเดี่ยว แปลงผสม ประกอบไปด้วย กล้วยน้ำว้ามะลิอ่อง มะม่วงน้ำดอกไม้สีทอง มังคุด ขนุนทวายปีเดียว ขนุนจำปาดะ ขนุนทองประเสริฐ ส้มซ่า ลองกอง เงาะโรงเรียน เงาะสีชมพู มังคุด แล้วพอสังเกตจะเห็นได้ว่าจะมีการปลูกกล้วยเป็นพืชพี่เลี้ยงเพื่อช่วยให้เป็นร่มเงา และยังสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตในช่วงที่ผลไม้ยังไม่ออกผลผลิต
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/เงาะ-1200x1200.jpg)
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ทุเรียน-1200x1200.jpg)
ส่วนแปลงเชิงเดี่ยว ประกอบไปด้วย ทุเรียนหมอนทอง ก้านยาว ชะนี พวงมณี พร้อมทั้งติดตั้งเซนเซอร์ตรวจวัดอุณหภูมิ แร่ธาตุ ความชื้นในดิน และสภาพอากาศ เพื่อวางใช้ในการวางแผนการปลูก ซึ่งอยู่ติดกับแปลงทดลองเพื่อให้นักเรียนได้ลองปฏิบัติ รวมถึงเรียนรู้เรื่องโดรนเพื่อการเกษตร
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ป่า2-1200x1200.jpg)
พื้นที่ป่านิเวศ แปลงไม้หอม ป่าแนวป้องกัน พื้นที่ 20.45 ไร่ ภายใน ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต
ที่ศูนย์ฯมีการออกแบบพื้นที่ให้มีป่าล้อมรอบเป็น Buffer Zone เป็นแนวกันลมสำหรับแปลงเกษตรด้านใน ช่วยให้ช่วงที่มีลมแรงกันลมไม่ให้ไม้ผลโค่น ซึ่งเป็นแนวกันลมในรูปแบบการปลูกป่านิเวศโดยใช้ทฤษฎีของ ศ.ดร.อาคิระ มิยาวากิ ที่สร้างเนินดินปลูกต้นไม้ให้ถี่เพื่อให้แข่งขันกันโต ปลูกต้นไม้ให้แน่นและมีหลายชั้นเรือน
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ป่า1-1200x1200.jpg)
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/แมกโนเลีย-1200x1200.jpg)
โดยเลือกใช้เป็นไม้ท้องถิ่นในภาคตะวันออก และรวบรวมพันธุ์ไม้หลากหลายไว้ด้วยกัน แต่จะไม่มีพันธุ์ไม้ต่างประเทศ และในอนาคตถ้าไม้ป่าเจริญเติบโตพอก็จะนำเมล็ดไปเพาะพันธุ์เป็นรายได้อีกเช่นกัน และเพื่อให้พื้นที่ตรงนี้ก็เป็น Low Carbon Society เป็นศูนย์เรียนรู้คาร์บอนต่ำ โดยป่าจะดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์เอาไว้
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ครัวสมรม-1200x1200.jpg)
สวนสมรม พื้นที่ 3.46 ไร่ ภายใน ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต
สมรม มาจากภาษาใต้ แปลว่า ผสมรวมกัน เป็นภูมิปัญญาของชาวสวนภาคใต้ในการปลูกพันธุ์ไม้ หลายชนิดที่นิยมนำมาใช้ประโยชน์ ประกอบไปด้วย 4 ส่วนหลัก ได้แก่ สวนครัวสมรม สวนยกร่องสมรม ไม้ผลสมรม และป่าสมรม
สวนครัวสมรม ใช้ปลูกผักสวนครัว ได้แก่ ขี้เหล็ก มะละกอ มะเขือ พริก กะเพรา ฟักทอง
สวนยกร่องสมรม เป็นภูมิปัญญาการปลูกจากภาคกลางที่มีการยกร่องขึ้น ระหว่างร่องจะมีการให้น้ำเพื่อกักเก็บความชื้น พืชที่ปลูกได้แก่ กระท้อน ขนุน ชมพู่ มะม่วง มะกอกน้ำ มะกรูด มะนาว
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ป่าสมรม-1200x1200.jpg)
ไม้ผลสมรม ปลูกเป็นไม้ผลเศรษฐกิจและทุเรียนพันธุ์พื้นบ้าน แซมด้วยพืชสมุนไพรชนิดต่างๆ
ป่าสมรม ไม้ป่าและสมุนไพรต่างๆ ที่ชาวบ้านสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้มารวมไว้ ประกอบไปด้วย 3 ชั้นเรือนยอด ไม้พื้นล่างเป็นพวกว่านและสมุนไพรต่างๆ ไม้ชั้นกลาง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง สะตอ สะเดา กระโดน ไม้ยืนต้นขนาดสูง ยางนา สัก และจะมีป้ายพันธุ์ไม้ที่บ่งบอกชื่อไว้ด้วย
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/กาแฟ1-1200x1200.jpg)
แปลงทดลองปลูกกาแฟสองสายพันธุ์ พื้นที่ 11.75 ไร่
เดิมทีพื้นที่ตรงนี้เป็นสวนยางพาราจึงให้ต้นยางพาราเป็นร่มเงาแก่ต้นกาแฟ โดยมีการทดลองปลูกกาแฟ 2 สายพันธุ์ ได้แก่ โรบัสต้ากับอาราบิก้า เป็นการทดลองว่าพื้นที่ตรงนี้สามารถปลูกได้ไหม ซึ่งพบว่า กาแฟสายพันธุ์อาราบิก้าสามารถเจริญเติบโตได้ ส่วนโรบัสต้าสามารถเจริญเติบโตได้มากกว่า เนื่องจากมีสภาพอากาศคล้ายกับภาคใต้แต่ปริมาณน้ำฝนจะน้อยกว่า ผลผลิตที่ได้ยังไม่เยอะมากจึงต้องมีการพัฒนาต่อไป ส่วนผลผลิตกาแฟที่ได้ก็จะนำเข้าสู่กระบวนการแปรรูป
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ผลกาแฟ-1200x1200.jpg)
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ต้นสะตอ-1200x1200.jpg)
นอกจากนี้ยังมีโครงการบริการวิชาการให้ความรู้กับ นักเรียนสาขาเกษตรนวัตและชาวบ้านโดยรอบศูนย์ฯ มาเรียนรู้วิธีการปลูก การดูแล การแปรรูป ซึ่งมีวิทยากรผู้เชี่ยวชาญด้านการแปรรูปกาแฟมาให้ความรู้ เพื่อชาวบ้านสามารถนำความรู้ไปประกอบอาชีพได้
![ศูนย์เรียนรู้](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/โรงเรือน2-1200x1200.jpg)
โรงเรือนปลูกพืช แปลงสร้างรายได้ พื้นที่ 4.5 ไร่
มีโรงเรือนทั้งหมด 14 โรงเรือน ประกอบไปด้วย โรงเรือนเพาะกล้า 4 โรงเรือน และ โรงเรือนปลูกพืช 10 โรงเรือน โดยพืชที่ปลูกประกอบไปด้วย มะเดื่อฝรั่ง บัทเตอร์นัท เห็ดฟาง ผักต่างๆ ซึ่งโรงเรือนทั้งหมด จะให้เกษตรกรที่อยู่ใกล้ศูนย์ฯ เข้ามาปลูกพืชผักโดยทางศูนย์ฯก็จะสนับสนุนโรงเรือนและอุปกรณ์ต่างๆ ส่วนที่เหลือก็เป็นหน้าที่ของเกษตรกรที่ต้องลงทุนในวัสดุปลูกพืช เมล็ดพันธุ์ รวมถึงดูแลพืชที่ปลูกเอง
![ศูนย์เรียนรู้](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/โรงเรือนๅ-1200x1200.jpg)
![ศูนย์เรียนรู้](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/เชื้อเห็ด-1200x1200.jpg)
โดยผลผลิตที่ได้เกษตรกรก็สามารถนำไปจำหน่ายเพื่อสร้างรายได้ โดยที่ไม่ต้องหักค่าเช่าให้กับทางศูนย์ฯ เฉกเช่นเดียวกันกับ คุณย่าหล่น ไสว ชูนวน เกษตรกร ผู้ปกครองของน้องบีม อนาวิล ชูนวน นักเรียนที่เรียนอยู่ในสาขาเกษตรนวัต และกำลังเรียนอยู่ในระดับชั้น (ปวส.) ซึ่งตอนนี้กำลังปลูกคะน้า กวางตุ้ง บ๊อกฉ่อย ผักชี ต้นหอม
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/ย่ากับน้องบีม-1200x1200.jpg)
น้องบีมเล่าว่า “ข้อดีของการปลูกในโรงเรือนช่วยให้พืชผักสามารถปลูกได้ในช่วงที่สภาพแวดล้อมไม่เหมาะสม รวมถึงป้องกันสัตว์ปีกไม่ให้เข้ามาจิกกินผลผลิตเสียหาย ผลผลิตที่ได้ก็รวมกลุ่มกันไปจำหน่ายสินค้าที่สวนจันอินทร์ และก่อนปลูกจะดูตามปฏิทินปลูกผักและคำนวณระยะเวลาการเก็บเกี่ยวเพื่อให้ตรงกับช่วงฤดูกาลของผัก ก็จะช่วยให้สภาพแวดล้อมเหมาะสมกับพืชผักชนิดนั้นๆ แล้วยังดูแลง่ายอีกด้วยครับ”
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/2-100-1200x1200.jpg)
แปลงปลูกยางพารา ต้นแบบภาคตะวันออก พื้นที่ 47.55 ไร่
เปิดให้เกษตรกรที่อยู่ใกล้เคียงสามารถเข้ามากรีดยางได้และแบ่งรายได้กันระหว่างเกษตรกรกับศูนย์เรียนรู้ฝ่ายละ 50% ซึ่งภายในสวนมีนวัตกรรมที่ช่วยการเก็บเกี่ยวยางพาราด้วย หมวกยางพารา ช่วยให้สามารถเก็บยางพาราได้ในช่วงฤดูฝน ส่งผลให้เพิ่มรายได้และผลผลิตได้
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/1-100-1200x1200.jpg)
นอกจากนี้มีการศึกษาการเก็บคาร์บอนของต้นยางพารา โดยใช้ความยาวเส้นรอบวงและความสูงของต้นเพื่อนำไปคำนวณปริมาณคาร์บอนที่กักเก็บได้ และในอนาคตจะมีการปลูกพืชใต้ร่มต้นพารา ประกอบไปด้วย ต้นโกโก้ ต้นดาหลา ต้นกระวาน ต้นเรียวหอม เพื่อใช้พื้นที่ภายในสวนยางพาราให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/3-100-1200x1200.jpg)
อาคารเรือนไม้ผลภายใน ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต
ออกแบบไว้เพื่อนำผลผลิตที่เก็บเกี่ยวได้มาพักรอสำหรับเตรียมจัดส่ง และอีกส่วนหนึ่งก็มี พาราโบลาโดม ที่ใช้แสงอาทิตย์ในการตากผลผลิตและควบคุมอุณหภูมิ ที่ผ่านมาก็ได้มีการตากเมล็ดกาแฟ เมล็ดมะม่วงหิมพานต์ รวมถึงทำกล้วยตาก
![](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/8-100-1200x1200.jpg)
สวนจันอินทร์ by ลุงเดือน ต.ป่ายุบใน
เป็นสถานที่จำหน่ายสินค้าเกษตร ที่อยู่ภายนอกศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต ซึ่งเกิดจากการรวมตัวของเกษตรกรในพื้นที่นำสินค้ามาวางจำหน่าย สินค้ามีทั้งผักผลไม้ให้เลือกซื้อกันผ่านเฉพาะหน้าร้านเท่านั้น โดยกลุ่มลูกค้าจะเริ่มบอกต่อกันและก็เริ่มมีลูกค้าใหม่เพิ่มมากขึ้น จนบางครั้งก็โทรมาสั่งให้เก็บเอาไว้ก็มี เป็นอีกหนึ่งความภาคภูมิใจของเกษตรกรที่ปลูกและจำหน่ายผักอินทรีย์ให้กับชุมชนชาวบ้านใกล้เคียงได้ทานผักที่สะอาดปลอดภัย
![ศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต](https://www.baanlaesuan.com/app/uploads/2023/06/9-100-1200x1200.jpg)
สุดท้ายนี้ขอขอบคุณ คุณโทนี่ – สุวิทย์ นะวะคำ พนักงานบริหารความยั่งยืนอาวุโส บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) คุณกานดา ไทรฟัก และทีมงานศูนย์เรียนรู้เกษตรนวัต ที่พาพวกเราให้ไปรู้จักสถานที่แห่งนี้ อีกทั้งยังเป็นแหล่งสะสมความรู้ พร้อมต่อยอดให้กับนักเรียนสาขาเกษตรนวัต เกษตรกร ชาวบ้าน รวมถึงบุคคลภายนอกอีกด้วย
สำหรับใครที่สนใจก็สามารถทำหนังสือขอเข้าชมสถานที่ได้ทางอีเมล์นี้ได้ครับ [email protected]
เรื่อง : กิตตินัย อัศวเลิศลักษณ์
ภาพ : อนุพงษ์ ฉายสุขเกษม
เปิดเส้นทางไม้ดอกไม้ประดับไทยสู่เวทีโลก โดย มาลัยวิทยสถาน
คูโบต้า ฟาร์ม ฟาร์มสมัยใหม่ที่พร้อมสร้างประสบการณ์ทำเกษตรแบบ Smart Farming