เวลานี้คงไม่มีต้นไม้ชนิดไหนมาแรงแซงโค้งเท่ากับ บอนสี ต้นไม้ใบที่เคยเป็นที่นิยมมาเมื่อนานมาแล้ว ปัจจุบันกลับได้รับความสนใจมากยิ่งขึ้นไปอีกครั้งจากกลุ่มคนรักไม้ใบที่เริ่มให้ความสนใจและสะสมต้นไม้ชนิดนี้มากยิ่งขึ้น
บ้านและสวน จึงพามาทำความรู้จักและเสาะแสวงเคล็ดลับการปลูกและการขยายพันธุ์ บอนสี เพื่อจำหน่ายเพิ่มเติมให้มากขึ้น หรือแม้แต่การผสมพันธุ์ให้ได้สายพันธุ์ใหม่ ๆ จากคุณครูปอ-จิระวัฒ แซ่อึ้ง แห่งสวนมณีมณ ผู้ซึ่งอยู่ในวงการไม้ใบและบอนสีมาแล้วกว่า 20 ปี
จุดเริ่มต้นที่มารักบอนสี
เริ่มต้นจากครอบครัวภรรยาของผมขายต้นไม้มาตั้งแต่แรก สมัยที่ยังต้องหาบต้นไม้ใส่กระถางดินเผาขึ้นเรือขึ้นรถเมล์ไปขายที่บางบำหรุและตลาดเทเวศร์ จากจุดเริ่มต้นที่เราปลูกต้นไม้ประดับขายมาก่อน จากนั้นพอมาเริ่มทำไม้ใบขายเรากลับรู้สึกชอบมากกว่า เพราะ มันไม่ต้องอยู่กลางแดดร้อนและไม่ต้องรดน้ำทุกวัน ตอนนั้นเริ่มมีบอนสีพันธุ์อัปสรสวรรค์ออกมาใหม่แล้ว เราก็เริ่มให้ความสนใจ ตอนนั้นราคาก็ไม่สูงและคนเล่นไม่มาก ส่วนมากจะรู้จักกันหมด แต่ก็มีเรื่องของค่าลิขสิทธิ์พันธุ์บอนสีในเวลานั้น ซึ่งหากซื้อขายกันก็ราคาหลักหมื่นอยู่ จากนั้นเราก็เริ่มปลูกและศึกษาเกี่ยวกับบอนสีจากที่ปลูกเป็นต้นไม้เล่น ๆ ก็เริ่มส่งประกวดนั้นเป็นระยะเวลามากว่า 20 ปีมาแล้ว
ทำไมบอนสีปัจจุบันถึงราคาสูงขึ้นขนาดนี้
อย่าง”เมืองเกาะเกร็ด”ที่ผมผสมพันธุ์เองเมื่อ 2 ปีที่แล้ว มีจุดเด่น คือ สีสันใบสวย ปลูกง่าย และฟอร์มใหญ่ เราปล่อยขายในราคา 200 บาท ตอนนั้นก็คิดว่าแพงแล้ว แต่จะมีต้นที่สมบูรณ์มีหัวและฝักพร้อมทำพันธุ์ เราขายในราคา 200,000 บาท ซึ่งสามารถเป็นแม่พันธุ์ที่ดีและนำไปยอด เพื่อสร้างรายได้ได้ ปรากฏว่าของขายดีจนหมดและขาดตลาด ทีนี้คนต้องการมากขึ้นต้นที่ขนาดเล็กลง หรือเป็นต้นแบบทั่วไปก็พลอยราคาปรับตัวสูงตามไปด้วย โดยไปยึดกับราคาต้นพันธุ์ที่ขาดตลาด
บอนสีเดิมทีก็เป็นกลุ่มต้นไม้ที่มีคนเล่นอยู่แล้ว แต่หลังจากกระแสต้นไม้ใบที่ฮิตมาก ทำให้คนที่ชื่นชอบไม้ใบหันมาสนใจบอนสีและก็ลงมาเล่นด้วย ทำให้ราคาบอนสีตอนนี้แพงขึ้นไป แต่ในความคิดเห็นของผมต้นไม้ที่ราคาสูงควรเป็นบอนสีตัวใหม่ เดี๋ยวนี้เราก็ลองขายเล่น ๆ ตั้งราคาตู้ละล้าน ก็ยังมีนายทุนมาเล่นและซื้อไปเลย บอนสีสายพันธุ์ทั่วไปตอนนี้ราคาถือว่าแพงเกินไปมาก เช่น ชายชล อัปสรสวรรค์ ฮกหลง ฯลฯ เพราะว่าทั้งที่เป็นสายพันธุ์เก่าที่คนที่ปลูกบอนสีดั้งเดิมไม่ค่อยมีคนเล่นกันแล้ว สามารถขยายพันธุ์ได้รวดเร็วทีละมาก ๆ ไม่กลายพันธุ์แต่กลับปั่นราคาจนสูงเกินไป
รวม บอนสีน่าสะสม หลากหลายสายพันธุ์ที่เหมาะกับมือใหม่
การเพาะขยายพันธุ์บอนสีเพื่อสร้างรายได้
บอนสีสามารถขยายพันธุ์ได้ทั้งแยกหน่อ ผ่าหัวและเพาะเมล็ด แต่ส่วนมากจะเลือกวิธีผ่าหัว เพราะ สามารถขยายพันธุ์ได้จำนวนมากในระยะเวลาที่สั้น และมักกลายพันธุ์เกิดเป็นบอนแผลงและบอนป้าย ซึ่งจะมีสีสันและลวดลายที่ต่างไปจากเดิม และทำให้เกิดพันธุ์ใหม่ที่มีราคาสูงขึ้นได้
การผ่าหัวให้เกิดการแผลง คือ เมื่อเราผ่านหัวบอนสีพันธุ์ตัวขาวและมาผ่านพันธุ์สี อย่าง สีแดง ยางที่ติดมีดมาก็จะทำให้ต้นบอนสีลูกกลายเป็นไม้ด่างหรือป้ายได้
แต่หากต้องการขยายพันธุ์ให้ได้สายพันธุ์เดิมที่นิ่งเหมือนพันธุ์แม่ต้องรอให้ต้นแม่พันธุ์ออกดอกเสียก่อน จะมีโอกาสเหมือนต้นแม่พันธุ์ได้ถึง 80-90 เปอร์เซ็นต์ ถ้าผ่าตอนที่ยังไม่ได้อายุส่วนมากจะกลายพันธุ์ไปหมดเลย แต่ก็จะมีข้อดีคือเราก็ได้พันธุ์ใหม่ ๆ มาคัดได้ ยกตัวอย่างเช่น บางชนิดใบกึ่ง ๆ จะคล้ายใบกลมหรือไทย แต่เมื่อออกดอกแล้วในขณะที่ได้ใบไทย เมื่อนำมาผ่าขยายพันธุ์ก็จะได้ใบไทยทั้งหมด แต่ที่สำคัญอุปกรณ์ที่ผ่าและปลูกต้องล้างทำความสะอาดก่อนเพราะอาจติดไวรัสได้ ทำให้ใบดูผิดรูปไปจากปกติ
เวลาเราผ่าชิ้นหัวต้องแช่น้ำให้คายยางออก จากนั้นเทน้ำทิ้งและใส่น้ำแกว่งสารส้มแล้วทิ้งไว้อีกประมาณ 5 นาที จากนั้นก็คว่ำในวัสดุปลูกเลย สำหรับผมจะเลือกวัสดุปลูกคือ ขุยมะพร้าวแช่น้ำ แล้วคั่นเอาน้ำสีน้ำตาลออกเหมือนคั่นกะทิ 3-4 ครั้ง จากนั้นใส่กล่องพลาสติกใสและปิดฝา นำไปไว้ในที่ร่ม ห้ามโดนแสงเลย 25-26 วัน บอนสีจะเริ่มแทงตา จากนั้นราว 2 เดือนก็นำมาแยกออกและเริ่มปลูกในตู้อบได้
ทำไมต้องปลูกในตู้อบ
บอนสีทุกชนิดหลังผ่าออกมาต้องอนุบาลในตู้อบ 3-4 เดือนก่อน เพื่อให้ต้นไม้เริ่มสร้างหัว เมื่อบอนสีมีหัวเราจะสามารถมาเลี้ยงนอกตู้เมื่อไหร่ก็ได้ บอนสีชอบอากาศร้อนชื้น แต่ไม่ชอบให้น้ำขังถึงบริเวณหัว หากเลี้ยงในตู้จะเห็นได้ชัดเลยว่าจะออกใบใหม่สัปดาห์ละใบ หากปลูกนอกตู้จะเหลือเพียงเดือนละใบเท่านั้น ดังนั้น หากปลูกในตู้อบใบจะดกและแข็งแรงกว่า
อย่างผมถ้ามีคนมาขอซื้อต้นแม่พันธุ์ไปปลูก แต่ไม่มีความรู้มาก่อนหรือไม่มีตู้อบสำหรับอนุบาลไม้เล็กผมก็จะไม่ขายเลย ต่อให้ซื้อแค่ต้นเดียวก็ไม่ขาย เราจะให้ความรู้และให้เขาไปศึกษามาก่อน เพาะถ้าคนปลูกปลูกแล้วตาย เขาจะไม่กลับมาเล่นบอนสีอีก แต่ถ้าบอนสีที่ซื้อโตเป็นไม้กอที่สร้างหัวเรียบร้อยแล้วก็สบาย อยู่ได้และปลูกรอดแน่นอน ตอนนี้คนซื้อต้องระวังเพราะต้นไม้ในกระแสบางทีมีแค่ใบเดี่ยวและขนาดเล็กเกินไป ดังนั้น หากนำมาเลี้ยงนอกตัวไม่นานก็ตายแน่นอน คนขายคือคนที่ซื้อต่อมาอีกทีก็จะไม่มีความรู้พอที่จะแนะนำคนซื้อว่าต้องปลูกอย่างไร
เคล็ดลับการปลูกบอนสี
หลังจากอนุบาลจะทำการคัดต้นที่สมบูรณ์แข็งแรงมาปลูกแยก โดยเปลี่ยนเครื่องปลูกจากขุยมะพร้าว มาใช้ดินก้ามปู ซึ่งจะเอามาตากให้แห้งกลางแดด เพื่อกำจัดเชื้อโรค ไรแดงหรือเพลี้ย ขณะเดียวกันเราก็เก็บกิ่งไม้และเศษที่เราไม่ต้องการออก ดินที่แห้งน้ำเวลามาเจอน้ำมันจะฟู ทำให้รากของบอนสีเดินได้สะดวก ไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยเพราะปุ๋ยจะกัดกินรากทำให้รากเน่าหรือแห้งได้
บอนสีไม่ชอบอากาศเย็นแต่ชอบอากาศร้อนชื้น เป็นวัฏจักรในฤดูหนาวก็จะเริ่มทิ้งใบ หากให้น้ำไม่ถึงจะคายน้ำไวและพักตัวเลย พอรดน้ำมากก็จะขึ้นใบใหม่ ดังนั้น เมื่อต้นเป็นกอมีหัวแข็งแรงจนเอาออกนอกตู้ได้แล้ว ก็ยังคงต้องมีจานรองหล่อน้ำไว้ให้ชุ่มชื้นเสมอด้วย
ควรทำสแลนกันแสงให้ส่องลงมา ประมาณ 60-70 เปอร์เซ็นต์ หากบริเวณที่ปลูกอากาศร้อนจัด หรือเป็นบอนสีที่ใบสีเหลืองหรือชมพู เช่น เหลืองกันตนา ที่ไม่ชอบแสงแดดจัด อาจต้องเปลี่ยนเป็น 50 เปอร์เซ็นต์ตามความเหมาะสม
ขอขอบคุณ : คุณจิระวัฒ แซ่อึ้ง สวนมณีมณ อ.ไทรน้อย จ.นนทบุรี Jirawat Sae-ung
เรื่อง : ปัญชัช
ภาพ : อนุพงษ์ ฉายสุขเกษม