ต้นจามจุรี หรือ ก้ามปู ไม้ประธานทรงสวย ให้ร่มเงา และเป็นมงคลกับบ้าน

ต้นจามจุรี เป็นไม้ประธานที่มีชื่อไทยเรียกหลากหลายทั้ง ก้ามปู ก้ามกุ้ง ก้ามกราม จามจุรีแดง ฉำฉา สารสา สำลา ตุ๊ดตู่ ลัง มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ ทรงพุ่มทึบ รูปร่มแผ่กว้าง ให้ร่มเงาดี เหมาะอย่างยิ่งกับการปลูกเป็นต้นไม้ประธานในสวน

จามจุรี คือพืชตระกูลถั่ว มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Samanea saman ส่วนในภาษาอังกฤษมีชื่อที่เรียกกันแพร่หลายว่า Rain tree โดยน่าจะมาจากนิสัยของต้นไม้ชนิดนี้โตเร็วผิดกับต้นไม้อื่นๆ ซึ่งเมื่อฤดูฝนผ่านไปครั้งหนึ่ง ต้นจามจุรีจะโตขึ้นอย่างโดดเด่นและชัดเจน ในประเทศไทยนิยมปลูกทั่วไปตามสองข้างถนน ปลูกเป็นไม้ประดับ ให้ร่มเงาตามหมู่บ้าน

ทั้งนี้ จามจุรี คือ ต้นไม้ขนาดใหญ่ ผลัดใบ ความสูง 15-20 เมตร ทรงสวยงาม ไม่ควรใช้ในพื้นที่ขนาดเล็ก เนื่องจากทรงพุ่มแผ่กว้าง ระยะปลูกเพื่อจัดสวนห่าง 15-20 เมตร ลักษณะของโคนต้นเป็นพูพอนเล็กน้อย เปลือกลำต้นสีเทาดำ หนา ขรุขระแตกเป็นสะเก็ดขนาดเล็กใหญ่ไม่เป็นระเบียบ ระหว่างร่องเปลือกที่แตกมีสีขาวขุ่นนุ่มคล้ายไม้ก๊อก

สำหรับใบ ใบของต้นจามจุรีประกอบแบบขนนกสองชั้นรูปไข่ บ้างคล้ายรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน สีเขียวเข้ม เรียงสลับกันมีใบย่อย 4 – 6 คู่ ออกตรงกันข้าม ใบย่อยรูปไข่บ้างคล้ายรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ปลายใบมนเบี้ยวขอบใบเรียบ ด้านหลังใบเรียบสีเขียวเข้ม ด้านท้องใบมีขนอ่อนนุ่มปกคลุม ก้านใบและใบอ่อนมีขนนุ่มปกคลุม

ต้นจามจุรี ออกดอกเป็นช่อกระจุกแน่นตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อดอกตั้งขึ้น มีดอกจำนวนมาก กลีบเลี้ยงสีเขียวแกมชมพูติดกันเป็นหลอด ปลายแยก 6-8 แฉก มีขนอ่อนปกคลุม กลีบดอกสีขาวอมชมพูโคนติดกันเป็นรูปปากแตร ปลายแยกออกเป็น 5 แฉก ออกดอกตลอดปี แต่จะดกในเดือนกันยายน – กุมภาพันธ์

สำหรับฝัก ฝักรูปขอบขนานบิดโค้งเล็กน้อย ฝักอ่อนสีเขียว เมื่อฝักเริ่มแก่จะออกเป็นสีน้ำตาลโป่งและคอดเป็นตอน ๆ ตามตำแหน่งเมล็ด ภายในฝักมีเนื้อนุ่มเหนียว และเมล็ดจำนวนมาก เจริญเติบโตค่อนข้างเร็ว ปลูกได้ดีในดินร่วน ต้องการน้ำปานกลาง-สูง ทนน้ำท่วมขังแฉะได้ ชอบพื้นที่ที่มีแสงแดดเต็มวัน

จามจุรี ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด มีข้อความระวังเกี่ยวกับโรคและแมลงศัตรูพืช คือปัญหาหนอนเจาะกิ่งทำให้เปราะหักง่าย โดยนอกจากใช้ในงานจัดสวนแล้ว ยังนิยมนำใบไปทำปุ๋ยหมักและวัสดุปลูกหรือใช้เพาะครั่งได้ และเป็นต้นไม้สัญลักษณ์ของจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ซึ่งหากเข้าไปภายในมหาวิทยาลัยจะพบ ต้นจามจุรี อยู่เป็นจำนวนมากทั่วทั้งมหาลัย

อย่างไรก็ตาม ต้นจามจุรี คืออีกหนึ่งพันธุ์ไม้ยืนต้นขนาดกลางไปจนถึงขนาดใหญ่ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ และเป็นหนึ่งในไม้มงคลตามความเชื่อของตคนไทยว่า ต้นจามจุรี ที่มีอายุมากกว่า 100 ปี หรือต้นจามจุรียักษ์มีเทวดาหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์คอยอารักขาสิงสถิตอยู่ ชาวบ้านสมัยก่อนจะกราบไหว้บูชาขอพร เรื่องโชคลาภวาสนา

บทความที่เกี่ยวข้อง