สวนสไตล์จีน ของศูนย์วัฒนธรรมไทย-จีน มูลนิธิศาลเจ้าปู่-ย่า - บ้านและสวน

สวนสไตล์จีนที่ออกแบบตามหลักฮวงจุ้ย ของศูนย์วัฒนธรรมไทย-จีน

สวนสไตล์จีน ที่ศูนย์วัฒนธรรมไทย-จีน มูลนิธิศาลเจ้าปู่-ย่า อุดรธานี เกิดจากแรงศรัทธาของพี่น้องชาวไทยเชื้อสายจีนในจังหวัดอุดรธานี ซึ่งรวบรวมกําลังทรัพย์ร่วมกันจัดสร้างบนเนื้อที่กว่า 3 ไร่ ใช้งบประมาณถึง 60 ล้านบาท

นอกจากมีสถาปัตยกรรมอาคารที่สวยงามตามแบบฉบับของจีนแล้วยังมีการออกแบบ สวนสไตล์จีน ที่ได้รับแรงบันดาลใจมาจากสวนจีนตามประเพณีและหลักฮวงจุ้ยไว้ภายในพื้นที่ สำหรับเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจและชื่นชมธรรมชาติได้อีกด้วย

สวนสไตล์จีน
สวนสไตล์จีน
ริมบ่อน้ําจําลองเป็นหุบเขา โดยสร้างในลักษณะเขามอของจีน เลือกใช้หินทรงสูงปลูกมอสส์ปกคลุมทั่วทั้งก้อน สื่อถึงเขาที่อุดมสมบูรณ์ ติดตั้งหัวพ่นหมอก เสมือนว่าเป็นหุบเขาที่สูงเสียดฟ้าเทียมเมฆ คล้ายลักษณะภูเขาในประเทศจีน ประดับด้วยรูปปั้นท่านขงจื๊อ ซึ่งยกมาเป็นเรื่องราวเด่นในสวนเพื่อให้สอดคล้องกับส่วนจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์คุณธรรม

พื้นที่ภายในศูนย์วัฒนธรรมออกแบบเป็นกลุ่มอาคาร ประกอบด้วยอาคารเฉลิมพระเกียรติ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา อาคารการเรียนรู้ อาคารหอประชุมปรีชา ชัยรัตน์ อาคารสํานักงาน อาคารร้านค้า และอาคารพิพิธภัณฑ์คุณธรรม ซึ่งล้วนเป็นสถาปัตยกรรมแบบจีนประยุกต์ที่สวยงาม ออกแบบโดย คุณต้นปัญญา บุญประคม

อาคารน่าสนใจที่ผมอยากแนะนําคือ พิพิธภัณฑ์คุณธรรม ซึ่งภายในอาคารบอกเล่าเรื่องราวของคนไทยเชื้อสายจีนที่เดินทางมาอาศัยอยู่ที่จังหวัดอุดรธานี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2442 จวบจนถึงปัจจุบันรวมถึงประวัติความเป็นมาของศาลเจ้าปู่-ย่า ซึ่งเป็นจุดศูนย์รวมที่ชาวอุดรธานีให้ความศรัทธามากที่สุดและยังมีส่วนจัดแสดงประวัติ คําสอน และเรื่องราวของท่านขงจื๊อ มหาบุรุษปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ของจีนด้วยรูปแบบของโรงภาพยนตร์สามมิติและวีดิทัศน์ Diorama ที่ทันสมัย

สวนสไตล์จีน
ลานอเนกประสงค์ในสวนสร้างเป็นศาลาแบบจีน เลือกใช้กระเบื้องลอนมุงหลังคาสีเขียวดูต่างจากอาคารโดยรอบที่ใช้สีแดง เพื่อแยกส่วนการใช้งานให้ชัดเจน แต่ยังคงกลมกลืนกับสถาปัตยกรรมของอาคารโดยรอบ
สวนสไตล์จีน
ซุ้มประตูทรงโค้งกลมและรั้วด้านหลังทรงโค้ง ด้านบนมุงกระเบื้องลอนสีแดงเป็นส่วนที่ทีมงานจัดสวนร่วมออกแบบขึ้นใหม่ เพื่อสร้างบรรยากาศให้องค์ประกอบสวนดูเป็นสไตล์จีนมากยิ่งขึ้น

นอกจากงานสถาปัตยกรรมอันสวยงามแล้วอีกสิ่งหนึ่งที่โดดเด่นมากก็คือ “สวนคุณธรรมพันปี 24 กตัญญู” ซึ่งตั้งอยู่กลางกลุ่มอาคาร เป็นสวนสไตล์จีนที่ตกแต่งด้วยไม้มงคลของจีน ไม่ว่าจะเป็นหลิว ไผ่ดํา หงส์ฟู่ ประทัดจีน โป๊ยเซียน หรือเทียนหอม โดยจัดให้รายล้อมสระบัวและบ่อปลาอีกที พื้นที่สวนโดยรอบตกแต่งด้วยภาพประติมากรรมนูนสูง บอกเล่าตํานานสุดยอด 24 กตัญญูของแผ่นดินจีนพร้อมคําบรรยาย เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้สําหรับเยาวชน สวนจีนแห่งนี้ออกแบบโดย คุณวรวุฒิ แก้วสุก ร่วมด้วย คุณวิทยา ก่อบัว และ อาจารย์อรรนพ ทองคุ้ม เป็นที่ปรึกษา

สวนน้ําตกติดผนัง จําลองมาจากบริเวณหลังบ้านคหบดีชั้นสูงในประเทศจีน ซึ่งมีวิวทิวทัศน์มองออกไปเห็นธรรมชาติป่าเขาและลําธาร สวนนี้จัดทําเป็นพิเศษ เนื่องจากอยู่ด้านหลังอาคารเฉลิมพระเกียรติพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา
ระเบียงด้านหลังอาคารซึ่งติดบ่อน้ํา จําลองบรรยากาศมาจากด้านหลังโรงเตี๊ยมหรือบ้านเก่าในประเทศจีน ซึ่งนิยมทํานอกชานยื่นออกไปในน้ํา มีมุมนั่งพักผ่อนจิบน้ําชา ปลูกหลิวเป็นระยะตลอดแนวให้ความร่มรื่นและความพลิ้วไหว สื่อถึงสวนแบบจีนได้ชัดเจน

คุณวรวุฒิเล่าถึงแนวทางการออกแบบให้ฟังว่า “ผมกับทีมงานเดินทางไปศึกษาเกี่ยวกับสวนจีนที่ประเทศจีนนาน 11 วัน ไปดูสวนตามที่ต่าง ๆ ดูคอนเซ็ปต์การออกแบบของเขา แล้วนํามาออกแบบในรูปแบบใหม่ คิดว่าทําอย่างไรให้เมื่อเข้ามาที่นี่แล้วรู้สึกเหมือนอยู่ในเมืองจีน เดิมมีทีมที่ทํางานด้านสถาปัตยกรรมของอาคารอยู่ก่อนแล้ว ผมขอปรับเปลี่ยนบางส่วนและร่วมออกแบบด้วย เช่น ซุ้มประตูทางเข้าหลักก็เปลี่ยนเป็นซุ้มโค้งแบบจีนหรืออย่างรั้วโดยรอบ สะพานหินในสวน ศาลาในสวนทําให้ได้บรรยากาศจีนมากขึ้น พื้นที่สวนส่วนกลางทําเป็นบ่อตลอดแนว เลียนแบบสภาพธรรมชาติในเมืองลี่เจียงของจีน ที่มีลําธารอันเกิดจากหิมะละลายไหลเป็นน้ําลงมาจากภูเขา และนําบรรยากาศของโรงเตี๊ยมที่ด้านหลังมีระเบียงริมน้ํามาใช้ด้วยการทําเป็นระเบียง มีที่นั่งพักจิบน้ําชาริมบ่อท่ามกลางกลุ่มหลิวที่มีใบพลิ้วไหว นอกจากนี้ยังจําลองเขาอวตารมาอยู่ในพื้นที่สวน เพราะถ้ามีแต่ตัวอาคารกับบ่อน้ําก็ดูเรียบ ไม่น่าสนใจ เราสร้างเป็นกลุ่มหินคล้ายภูเขา หรือเรียกว่าเป็นเขามออยู่ในน้ํา เพื่อสร้างบรรยากาศให้สวนดูน่าสนใจยิ่งขึ้น

ภาพประติมากรรมนูนสูงทําเลียนแบบหินแกรนิตที่บอกเล่าตํานานสุดยอด 24 กตัญญูของแผ่นดินจีนพร้อมคําบรรยาย มีกระจายอยู่ทั่วบริเวณสวน ซึ่งตั้งใจทําไว้เพื่อเตือนใจและปลูกฝังความกตัญญู รวมถึงเป็นแหล่งเรียนรู้สําหรับเยาวชน
บรรยากาศสวนในตอนกลางคืน วางตําแหน่งไฟส่องสว่างตามจุดต่างๆ ในสวน เช่น โคนต้นไม้ใหญ่และริมขอบบ่อปลา ช่วยสร้างบรรยากาศให้สวนดูมีมิติมากยิ่งขึ้น
ขอบบ่อที่เป็นมุมเหลี่ยมพรางด้วยกลุ่มพรรณไม้สามระดับ คือไม้ต้น ไม้พุ่ม และไม้คลุมดิน แยกกลุ่มออกจากกันอย่างชัดเจน เพื่อให้เกิดความรู้สึกสงบนิ่งแบบเซน

“ส่วนพรรณไม้ก็เลือกใช้ที่ดูเป็นจีนจริง ๆ ต้นไม้ส่วนใหญ่ในเมืองจีนมักเป็นไม้ที่มีใบเล็กๆเรียวๆ ยาวๆ เพราะสภาพอากาศบ้านเขาหนาวแล้วผมจะเลือกใช้สีแค่ 3 สี คือ สีแดง สื่อถึงความเป็นจีน สีขาว สื่อถึงความเป็นพุทธ วัดวาอารามต่าง ๆ และสีเหลือง สื่อถึงพระมหากษัตริย์ เราใช้สีเหล่านี้กับกลุ่มไม้พุ่ม ไม่ว่าจะเป็นเข็มศรีลังกา พุดศุภโชค พุดเวียดนาม เทียนหอม และประทัดจีน ส่วนไม้ใหญ่ก็เลือกใช้เพียงไม่กี่ชนิดและต้องสื่อถึงความเป็นจีนเช่นกัน อย่างหลิวที่ดูเบา ๆ ลู่ลมซึ่งสื่อถึงความเป็นจีนได้แน่นอน แล้วก็ใช้เลี่ยนเป็นต้นที่มีถิ่นกําเนิดทางตอนใต้ของจีน

สวนสไตล์จีน
สวนสไตล์จีน
พรรณไม้สําหรับสวนจีนควรมีใบเล็กเรียว แหลม เช่น หลิว ประทัดจีน เนื่องจากในสภาพธรรมชาติของประเทศจีนมีอากาศหนาวเย็น ต้นไม้มักมีใบขนาดเล็กเพื่อลดการคายน้ํา จึงจะสามารถดํารงชีวิตอยู่ในสภาพอากาศเช่นนี้ได้

“นอกจากนี้ผมต้องการสร้างจุดเด่นให้บริเวณทางเข้าสวนดูมีเอกลักษณ์ ก็พยายามหาต้นไม้ใหญ่ที่มีความโดดเด่นและสื่อถึงความเป็นจีน โชคดีได้ต้นหนึ่งมาก็คือ มะรุมยักษ์ กิ่งและใบมีลักษณะลู่ลงเหมือนน้ําตก ภาพรวมดูอ่อนน้อมถ่อมตนเหมาะกับสวนแห่งนี้ แต่ทีนี้จะเรียกว่ามะรุมยักษ์ก็ดูไม่เข้ากับสวนสักเท่าไร แล้วชื่อก็เป็นสิ่งสมมุตินะครับ (หัวเราะ) จากที่เราไปสํารวจตามวังตามสวนในเมืองจีนจะนิยมปลูกเล็บมังกรซึ่งเป็นไม้เถาเลื้อยทีแรกตั้งใจจะสั่งนําเข้ามาปลูก แต่รอไม่ไหว เราเลยตั้งชื่อมะรุมยักษ์ใหม่ว่า ‘เครามังกร’ เพื่อให้เข้ากับสวน นอกจากนี้ก็จะปลูกพวกเฟินกนกนารีและมอสส์เพื่อให้สวนดูสงบนิ่ง ส่วนของเขามอในน้ําก็เพิ่มระบบพ่นหมอกลงไป จําลองบรรยากาศยอดเขาที่สูงเทียมเมฆในเมืองจีน

เพิ่มลูกเล่นให้พื้นทางเดินในสวน ด้วยการเรียงก้อนกรวดต่างสีเป็นลวดลายแบบจีน ซึ่งจะพบเห็นได้ในเขตพระราชวังของจีน

“ในสวนนี้ยังมีงานประติมากรรมนูนสูงที่ทําเหมือนงานแกรนิตสลักบอกเล่าตํานานสุดยอด 24 กตัญญูของแผ่นดินจีน ฝีมือของ อาจารย์โต้ง จากแมกไม้แกลลอรี ด่านเกวียน มาตกแต่งรอบสวนเพิ่มเรื่องราวในสวนให้มีสาระและน่าสนใจยิ่งขึ้น ในส่วนของบ่อน้ําเลือกปลูกบัวและเลี้ยงปลาจักรพรรดิซึ่งมีแค่สีเงินและสีทอง แทนความเป็นหยิน-หยางช่วยให้ภาพของสวนดูเป็นแบบจีนได้ชัดเจนยิ่งขึ้น”

สวนสไตล์จีน
การจัดสวนจีน นิยมจําลองสภาพธรรมชาติของป่าเขาและลําธาร ในภาพเลือกใช้ก้อนหินทรงสูงต่างระดับจัดเป็นกลุ่มแทนหุบเขาในประเทศจีน เป็นการตัดทอนรายละเอียดและเลือกใช้วัสดุที่มีได้อย่างเหมาะสม รวมทั้งสื่อถึงความเป็นจีนได้อย่างชัดเจน
สวนสไตล์จีน

ศูนย์วัฒนธรรมแห่งนี้จึงเป็นเสมือนหอจดหมายเหตุที่บอกเล่าความเป็นมาตั้งแต่ครั้งอดีตถือเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวไทยเชื้อสายจีนที่มาตั้งถิ่นฐานในจังหวัดอุดรธานี รวมทั้งยังเป็นศูนย์การเรียนรู้ทางศิลปะ ประเพณี และวัฒนธรรมของชาวจีน เป็นสถานที่ที่มีความงามทั้งในด้านสถาปัตยกรรมและการจัดสวนแบบจีน ซึ่งผมเชื่อว่า สวยและยิ่งใหญ่เป็นอันดับต้น ๆ ในบ้านเรา

นับเป็นอีกหนึ่งแหล่งท่องเที่ยวที่มีเอกลักษณ์โดดเด่นของจังหวัดอุดรธานี หากคุณมีโอกาสก็อย่าลืมแวะไปเที่ยวนะครับ

ศาลาพักผ่อนทรงเก๋งจีนและถังขยะทําด้วยไม้ไผ่ ซึ่งสั่งเข้าจากประเทศจีนโดยเฉพาะ เพื่อให้ภาพรวมของสวนเป็นสวนจีนที่สมบูรณ์แบบที่สุด

ศูนย์วัฒนธรรมไทย – จีน มูลนิธิศาลเจ้าปู่ – ย่า อุดรธานี
ออกแบบ : คุณวรวุฒิ แก้วสุก
เรื่อง : “วชิรพงศ์ หวลบุตตา”
ภาพ : ศุภกร ศรีสกุล