สำหรับใครที่กำลังมองหาวิธีปลูกผักทานเองแบบเร่งด่วน เราสรุปวิธีการและเนื้อหาสำคัญมาให้ทุกท่านเริ่มต้นลงมือทำกันได้แล้ว เดี๋ยวนี้!!! ไปทำกันเลย !

สําหรับผู้ต้องการปลูกผักไม้เลื้อยอย่างบวบ มะระ แตงโม บวบ ถั่วพู ถั่วฝักยาว ควรทําพื้นที่แบบซุ้มไม้เลื้อยหรือค้างสําหรับให้เถาพืชได้ยึดเกาะได้ง่าย

คนเมืองที่มีพื้นที่น้อยอาจใช้พื้นบางส่วนของอาคารในการปลูกผัก เช่น ริมกําแพง ผนังบ้าน ดาดฟ้า หรือบนหลังคา

สํารวจพื้นที่

ไม่ว่าพื้นที่ปลูกผักของคุณจะเป็นระเบียงห้อง สวนหน้าบ้าน หรือดาดฟ้า ขนาดเล็กใหญ่แค่ไหน แต่ปัจจัยสําคัญคือเรื่องแสงแดดในบริเวณนั้นต้องได้รับอย่างน้อยครึ่งวัน หากได้รับแสงแดดน้อยกว่าครึ่งวัน ควรเลือกปลูกผักที่สามารถปรับตัวได้ในแสงรําไรเช่นเตยหอมสะระแหน่ชะพลูวอเตอร์-เครส ใบบัวบก จากนั้นจึงเริ่มออกแบบแปลงให้เหมาะสมกับขนาดพื้นที่และชนิดผักที่ปลูก เช่น ไม้เลื้อยควรทําแปลงเป็นซุ้มหรือค้างที่มีที่สําหรับให้เถาพืชได้ยึดเกาะพื้นที่1ตารางเมตรสามารถปลูกผักได้ 3 กิโลกรัม ในเวลา 45-60 วัน ซึ่งเราสามารถปลูกผักผสมกันได้ให้เกิดความหลากหลาย

ควรยกแปลงผักเป็นเนินดินสูงขึ้นมาหรือสร้างกระบะปลูก เพื่อง่ายต่อการดูแล พื้นที่ที่มีความลาดเอียงหรือเป็นพื้นคอนกรีตควรทํากระบะหรือมีขอบแปลงชัดเจน เพื่อป้องกันดินถูกชะล้างในช่วงฝนตกหรือจากการรดน้ําต้นไม้ อาจเริ่มต้นปลูกเพียงแปลงเล็กๆหรือใส่กระถางก่อนจะขยายเป็นแปลงใหญ่ต่อไป นอกจากนี้ควรมีก๊อกน้ําหรือโอ่งรองน้ําฝนอยู่ในบริเวณใกล้ๆสําหรับรดน้ําต้นไม้ หรือทําทางระบายน้ําอย่างเหมาะสม

เราสามารถเก็บเมล็ดพันธุ์จากต้นไม้ในแปลงปลูกของเราได้ โดยเลือกต้นกล้าที่แข็งแรงที่สุด โดยไม่ใช้หรือเก็บผลผลิตผักต้นนั้น เพื่อปล่อยให้ต้นเจริญเติบโตจนออกเป็นฝัก จากนั้นจึงเก็บเมล็ด ซึ่งไม่ควรเก็บในช่วงฤดูฝน

หากเมล็ดถูกแสงแดด ความร้อน และความชื้น จะทําให้อัตราการงอกของเมล็ดลดลง สังเกตวันที่ผลิตและวันหมดอายุ หากเมล็ดยังใหม่อยู่อัตราการงอกก็จะสูง ดังนั้นไม่ว่าเมล็ดจะซื้อจากซองหรือเก็บไว้หลังจากตากแห้งควรเก็บให้มิดชิด

เลือกเมล็ดพันธุ์

แน่นอนว่าคุณควรเลือกพันธุ์ผักที่ชอบรับประทานและสามารถนํามาทําอาหารได้บ่อย หาซื้อพันธุ์ได้ง่าย มีลักษณะนิสัยเข้ากับสภาพอากาศและปริมาณแสงของพื้นที่ปลูก สําหรับผู้ไม่ค่อยมีเวลาดูแลควรปลูกผักพื้นบ้านที่ทนต่อโรค มีแมลงรบกวนน้อย และปลูกง่าย อย่างพริก โหระพา กะเพรา แมงลัก มะเขือเทศ มะกรูด แตงกวา อีกทั้งยังให้ผลผลิตเร็ว สามารถเก็บมาทําอาหารได้บ่อย

หลังเก็บเมล็ดผักจากต้นแล้วควรนําไปตากแดดเพื่อไล่ความชื้นให้หมด ป้องกันเชื้อราจากนั้นจึงแกะเมล็ดใส่ซองพลาสติกหรือขวดโหลปิดสนิทและเก็บไว้อย่างมิดชิด

สูตรการปรุงดินมีหลายรูปแบบหลายส่วนประกอบ โดยใช้ทั้งปุ๋ยคอก เศษใบไม้ เศษอาหาร หัวเชื้อจุลินทรีย์ แต่สิ่งสําคัญคือต้องทําให้ดินเกิดความโปร่งและได้รับแร่ธาตุที่เหมาะสมกับต้นไม้

ปรับปรุงดิน

นอกจากนี้ยังควรเลือกเมล็ดพันธุ์อินทรีย์ที่ไม่ได้ตัดแต่งพันธุกรรมจากแหล่งที่เชื่อถือได้ เช่น องค์กรกรีนเนท หรือมหาวิทยาลัยแม่โจ้หากจําเป็นต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ ข้างซองบรรจุต้องมีเขียนว่า OP เพียงอย่างเดียว เนื่องจากเป็นเมล็ดพันธุ์ที่สามารถเก็บพันธุ์และปลูกต่อได้ ผิวของเมล็ดไม่คลุกสารเคมีเคลือบป้องกันแมลง ซองใส่เมล็ดต้องไม่ถูกแสงแดดหรือถูกฝนสังเกตวันหมดอายุ หากเมล็ดใกล้หมดอายุอัตราการงอกก็จะลดลง โดยทั่วไปควรใช้เมล็ดในซองให้หมดในวันที่เพาะปลูก หากซองเมล็ดถูกฉีกออกแล้ว สามารถเก็บไว้ในตู้เย็นได้ประมาณ 4 เดือน

ไส้เดือนถือเป็นสัตว์ที่ช่วยชี้วัดและสร้างความอุดมสมบูรณ์ในดิน ดังนั้นในฟาร์มอินทรีย์ทั่วไปจึงนิยมเลี้ยงไส้เดือน โดยใช้การหมักปุ๋ยคอกสําหรับเป็นอาหารให้ไส้เดือน ซึ่งต้องหมักนาน7-10วันให้ความร้อนในการหมักหายไปเสียก่อน

Keyhole คือการทําแปลงเป็นวงกลมที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ6ฟุต ทําช่องคล้ายท่อตรงกลางแปลง สําหรับใส่ปุ๋ย เศษอาหาร และเศษใบไม้ ให้มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ1ฟุต สูงประมาณ3-4ฟุต เมื่อรดน้ําลงในท่อตรงกลาง ปุ๋ยหมักจากท่อตรงกลางจะบํารุงให้พืชผักเจริญเติบโต

เพาะกล้า

ดินที่มีขายทั่วไปในท้องตลาดไม่ได้มีแร่ธาตุเพียงพอต่อการปลูกผักสําหรับเป็นอาหาร จึงต้องมีการปรับปรุงดิน โดยใช้วัสดุที่เหลือจากการทําการเกษตรเดิม ทั้งลํา แกลบ และเศษอาหารในครัวเรือนมาปรับปรุง หากพื้นที่ปลูกเป็นที่ดินซึ่งยังเป็นดินเดิมอยู่ แนะนําให้ใช้ดินเดิมผสมกับปุ๋ยคอกหนึ่งส่วน(ปุ๋ยคอกคือปุ๋ยที่ทําจากมูลวัวแห้ง) และเศษผัก ผลไม้ กิ่งไม้แห้ง คลุกเคล้าให้เข้ากันในอัตราส่วน1:1 รดน้ําให้ชุ่ม ให้ได้ความชื้นประมาณ60เปอร์เซ็นต์ ใช้วิธีวัดง่ายๆ โดยรดน้ําแล้วลองใช้มือกําดินที่ผสมแล้วดู ถ้าความชื้นได้ที่จะต้องไม่มีน้ําไหลออกตามง่ามมือ และเมื่อแบมือ ดินก็ยังคงจับกันเป็นก้อนอยู่ จากนั้นหาวัสดุคลุมดิน หากไม่มีที่ก็อาจใช้วิธีใส่กระสอบบ่มดินไว้ก็ได้ เมื่อถึงกําหนดแล้วจึงนําดินที่ปรุงแล้วมาปลูก หากปลูกในแปลงหลังหมักดินให้ทิ้งไว้ประมาณ1เดือนโดยไม่ต้องทําอะไร เพื่อให้จุลินทรีย์ได้ย่อยเศษอาหารต่างๆโดยสังเกตจากการจับความร้อนในดิน ถ้ายังเกิดกระบวนการหมัก ดินที่หมักไว้จะมีความร้อนถ้ากลายเป็นเนื้อดินและเย็นก็แสดงว่าใช้ได้ ซึ่งในการเตรียมดินรอบที่สองอาจใช้เวลาเตรียมน้อยลงแค่ครึ่งเดือน เพราะดินมีจุลินทรีย์ทํางานอยู่แล้ว

การเพาะกล้าและย้ายกล้าควรทําระหว่างเตรียมดินเพื่อไม่ปล่อยให้เสียเวลา เพราะการเพาะกล้านั้นใช้เวลาอย่างน้อย2สัปดาห์ก่อนย้ายลงแปลง ซึ่งก็จะทันเวลากันพอดี หากเป็นพืชที่มีเมล็ดใหญ่อย่างฟักทองหรือถั่ว เราสามารถทําวิธีเดียวกับการเพาะถั่วงอกได้ โดยนําเมล็ดมาแช่น้ําก่อนหนึ่งคืน จากนั้นนําเมล็ดวางบนกระดาษทิชชูที่ผ่านการชุบน้ํา พร้อมปิดด้วยทิชชูที่เปียกน้ําอีกชั้นหนึ่ง หากเป็นเมล็ดขนาดเล็กให้ทําวัสดุเพาะต้นกล้า โดยนําดินและขุยมะพร้าวมาร่อนด้วยตะแกรงหรือตะกร้าก็ได้จากนั้นผสมดินและขุยมะพร้าวที่ผ่านการร่อนแล้วอย่างละ1ส่วนและคลุกเคล้าให้เข้ากัน จริงๆแล้วจะใช้ดินร่อนละเอียดอย่างเดียวก็ได้ แต่ที่ผสมขุยมะพร้าวลงไปก็เพื่อช่วยลดปริมาณการใช้ดิน มีโพรงช่วยอุ้มน้ําและรักษาความชื้นดีกว่าวัสดุเพาะที่เป็นดินอย่างเดียว ใช้ไม้ขีดเป็นร่องลึกประมาณ3เท่าของขนาดเมล็ด จากนั้นโรยเมล็ดพันธุ์ลงไปในร่อง ใช้ดินกลบทับบางๆ นําหนังสือพิมพ์มาปิดทับ พร้อมรดน้ําให้ชุ่ม เพื่อรักษาความชื้นและกระตุ้นการงอก จากนั้นเมื่อเมล็ดงอกจนเป็นต้นกล้าแล้วค่อยย้ายลงกระถางหรือแปลงปลูกเป็นลําดับถัดไป เลือกต้นกล้าที่แข็งแรง คือ ต้นตรง ไม่คดงอ มีรากอยู่เยอะ หลังจากย้ายกล้าลงแปลงจะใช้เวลา30-45วัน ถึงจะเก็บผลผลิตได้

ปลูกผักในไข่ เพียงเจาะรูด้านล่างเล็กน้อย ใส่ดินหรือวัสดุเพาะกล้าลงไป ก็กลายเป็นที่เพาะกล้าอย่างดี เวลาจะย้ายปลูกก็เพียงบีบเปลือกไข่ให้แตกเล็กน้อย แล้วก็ฝังลงไปในดินได้เลย เพราะเปลือกไข่จะค่อยๆย่อยสลายกลายเป็นปุ๋ยอีกทีหนึ่ง

ระหว่างการย้าย รากต้นกล้าต้องมีดินห่อหุ้มอยู่ตลอดเวลา เพราะรากมีความอ่อนไหวต่ออากาศมาก แม้ว่ารากจะถูกอากาศแค่2-3วินาที ก็มากเพียงพอที่อากาศจะเข้าไปทําลายขนรากหรือรากขนาดเล็กเป็นจํานวนมากได้ อีกทั้งต้นกล้าควรอยู่ใต้ร่มเงาตลอดเวลา เพราะชอบอากาศและดินที่ชื้นตามธรรมชาติการย้ายต้นกล้าควรทําในตอนเย็น เพื่อไม่ให้ต้นกล้าถูกแดดตอนกลางวันเผาและรับความชื้นจากน้ําค้างในตอนกลางคืน ยิ่งหากย้ายกล้าในวันที่เมฆปกคลุมหนาแน่นด้วยจะดีมาก หลังย้ายต้นกล้าลงแปลงปลูกหรือกระถางเสร็จต้องรดน้ําให้ชุ่มทันที

ต้นไม้มีหัวในดิน เช่น แครอต หัวหอม กระเทียม จะใช้แร่ธาตุเยอะ หากปลูกต้นไม้ชนิดหนึ่งในแปลงแล้ว ในรอบสองก็ควรจะปลูกต้นไม้คนละชนิดกัน หรือจะปลูกต้นไม้สองชนิดผสมกันก็ได้

นอกจากให้ความสวยงามแล้ว ไม้ดอกยังช่วยล่อแมลงที่กําจัดแมลงศัตรูพืชในธรรมชาติได้ด้วย จากการศึกษาพบว่าดอกไม้สีเหลืองจะดึงดูดแมลงได้ดีมากที่สุด

การดูแล

รดน้ํา1-2ครั้งต่อวันตามสภาพอากาศ สังเกตด้วยว่าต้นไม้มีอาการอย่างไร การรดน้ําอย่างสม่ําเสมอครั้งละ15-20นาที โดยเฉพาะเวลาเช้าเป็นช่วงเวลาที่สําคัญที่สุด ซึ่งเราสามารถฉีดยาไล่แมลงไว้ก่อนได้เลย สูตรที่แนะนําให้ทําเป็นสูตรที่ง่ายและได้ผลที่สุด คือ นําพริกแกงในครัวเรือนมาละลายน้ําและกรองเอาน้ําที่ได้มาผสมกับน้ําธรรมดาในอัตราส่วน1:20ฉีดตอนเย็นป้องกันไว้ ประมาณ1-2ครั้งต่อสัปดาห์ ถ้ามีการปรับปรุงดินดีตั้งแต่แรก เราแทบไม่ต้องเติมปุ๋ยหมักลงไปเลย หลังจากเก็บเกี่ยวก็ปล่อยให้แปลงปลูกว่างและตากแดดให้แห้งสัก1สัปดาห์ ก่อนลงมือเพาะปลูก เพื่อลดการสะสมของเชื้อราและเชื้อโรคต่างๆ

หากต้องการเพิ่มแร่ธาตุอาหารให้ผักด้วยปุ๋ยหมัก สามารถนําดินหรือวัสดุแห้งๆอย่างกากกาแฟ เศษใบไม้แห้ง ปุ๋ยคอกแห้ง มาผสมกับเศษอาหารในครัวเรือนในอัตราส่วนที่ดูไม่แฉะเกินไป ใส่ลงในภาชนะปิดอย่างกล่องพลาสติกไว้จนกว่าจะเต็ม เมื่อเต็มแล้วก็ปิดฝา ไม่เกินหนึ่งเดือนก็จะย่อยเป็นปุ๋ยหมัก ส่วนมากใช้เพียงรอบละครั้งตอนที่ย้ายต้นลงแปลง นอกจากนี้ยังสามารถบํารุงต้นไม้ด้วยจุลินทรีย์และฮอร์โมนสังเคราะห์แสงได้เช่นกัน