สวนญี่ปุ่น จัดอย่างไรให้เหมือนอยู่ในประเทศญี่ปุ่นจริงๆ!
สวนญี่ปุ่น ได้รับอิทธิพลมาจากประเทศจีน และลัทธิศาสนาต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นศาสนาพุทธ ชินโต หรือเซน ซึ่งจะแสดงให้เห็นถึงแก่นแท้ของธรรมชาติ ปรัชญา และวัฒนธรรมในการดำรงชีวิต
แนวคิดหลักในการจัด สวนญี่ปุ่น จึงไม่เน้นของตกแต่งที่ดูฟุ่มเฟือย แต่จะแฝงสัญลักษณ์เพื่อสื่อความหมายต่าง ๆ ออกมาแทน จึงนับเป็นสวนที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ทำให้คนไทยที่ชื่นชอบการจัดสวนแบบเรียบง่ายนิยมจัดกัน
หลักพื้นฐาน ของ สวนญี่ปุ่น
1.การย่อส่วน เพื่อเปรียบเทียบหรือจำลอง เช่น การใช้เนินดินหรือก้อนหินแทนภูเขา การดัดรูปทรงต้นไม้ให้ดูเหมือนไม้ใหญ่โบราณย่อส่วน มีการจัดวางโดยใช้เทคนิคให้องค์ประกอบที่อยู่ใกล้มีขนาดใหญ่ ส่วนที่ไกลออกไปมีขนาดเล็กลง เพื่อลวงตาให้เกิดระยะใกล้ไกล
2.หลักการซ่อนและเปิดเผย จัดองค์ประกอบที่ไม่สามารถมองเห็นชัดได้จากมุมใดมุมหนึ่งในครั้งเดียว แต่มีทั้งแบบเปิดเผย พรางตา และปิดบัง เพื่อกำหนดให้ต้องเดินเข้าไปชม
3.การยืมทิวทัศน์รอบข้างมาใช้ เช่น ต้นไม้ใหญ่ เนินเขา หรืองานสถาปัตยกรรมต่าง ๆ ประหนึ่งเป็นการให้เกียรติและยอมรับสิ่งแวดล้อมรอบตัว
4.การจัดแบบไร้สมมาตร แต่อาศัยรูปแบบของความเป็นธรรมชาติ ให้ทุกส่วนประกอบเกิดความสัมพันธ์กันในด้านการรับรู้ด้วยการนำสายตาจากจุดหนึ่งไปจุดหนึ่ง เพื่อดึงดูดให้ผู้คนได้เข้าไปมีส่วนร่วมกับสวน
องค์ประกอบหลักในสวน
ตะเกียงหิน ถือเป็นสัญลักษณ์ที่แสดงความเป็นสวนญี่ปุ่นได้ดี แต่เดิมนั้นสร้างขึ้นเพื่อประดับในเขตวัดและเพื่อบูชาดวงวิญญาณ นอกจากนี้ยังใช้ประโยชน์ในการให้แสงสว่างแก่สวน แต่ละส่วนของตะเกียงหินนั้นก็จะแฝงความหมายเอาไว้ด้วย เช่น หินสามเหลี่ยมด้านบนเปรียบเสมือนมือที่ยกขึ้นพนมและสวดเพื่อชี้ทางไปสวรรค์ รูปทรงตรงกลางหมายถึง มนุษย์ และตัวฐานด้านล่างสุดหมายถึง พิภพ แต่บางครั้งตะเกียงหินก็ประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ 5 ส่วน มีความหมายจากด้านบนลงด้านล่างคือ ท้องฟ้า ลม ไฟ น้ำ และดิน ตามลำดับ
หิน กรวด และทราย เป็นสัญลักษณ์ที่สื่อถึงเกาะแก่ง ภูเขา และทะเล การเลือกหินแต่ละก้อนควรดูผิวสัมผัส ความหยาบ-เรียบ ขนาดและรูปทรงของหินด้วย เพราะจะสื่อความหมายได้แตกต่างกัน หินบางก้อนเหมาะจะแสดงเป็นน้ำตก ลำธาร หรือภูเขา บางก้อนก็มีขนาดใหญ่ แสดงถึงพละกำลัง ความมีอำนาจ ส่วนทรายในสวนญี่ปุ่นนั้นก็ไม่ใช่ทรายตามหาดทรายชายทะเลทั่วไป แต่เป็นทรายที่เกิดจากหินแกรนิต ซึ่งได้จากการผุกร่อนและการถูกกัดเซาะของน้ำฝนที่หน้าผาตามภูเขา ทรายเหล่านี้จะมีสีสันต่างกัน ทั้งสีขาว เทา น้ำตาลแดง หรือมีจุดดำ ๆ นอกจากนี้ ทรายยังสื่อถึงความละเอียด บอบบาง และดูสมถะด้วย
น้ำ เป็นองค์ประกอบสำคัญในสวนญี่ปุ่น ช่วยให้สวนดูมีชีวิตชีวา ไม่ว่าจะเป็นน้ำตก ลำธาร บ่อน้ำ น้ำพุ ปัจจุบันก็ยังนิยมน้ำไหลจากกระบอกไม้ไผ่ ซึ่งใช้ระบบเช่นเดียวกับระบบน้ำตก คือปั๊มจะดูดน้ำจากบ่อขึ้นมายังตัวท่อไม้ไผ่ ก่อนไหลตกกระทบกับไม้ไผ่ท่อนล่างและตกลงยังบ่อหรืออ่าง
อ่างน้ำ แต่เดิมใช้เพื่อล้างมือก่อนเข้าร่วมพิธีชงชา หรือล้างมือล้างเท้าก่อนเข้าบ้าน แต่ปัจจุบันกลายเป็นเครื่องประดับสวนอย่างหนึ่ง
รั้ว นิยมใช้รั้วไม้ไผ่ ซึ่งขัดสานเป็นลวดลายต่าง ๆ อย่างประณีต งดงาม ใช้เพื่อแบ่งขอบเขตสวนและประดับสวน
แผ่นทางเดิน ในสวนญี่ปุ่นมักจัดวางแผ่นทางเดินหินในรูปแบบต่าง ๆ เช่น จัดวางคดโค้งไปมาเลียนแบบสภาพธรรมชาติ หรือจัดวางเป็นเส้นตรงให้ห่างพอดีกับระยะก้าว เพื่อนำสายตาไปสู่ความงามของสวนหย่อมหรือสวนประดับหิน ณ จุดต่าง ๆ ในบริเวณสวน และใช้เชื่อมต่อระหว่างส่วนต่าง ๆ ในสวน ทั้งยังเป็นการบังคับให้เดินในเส้นทาง เพื่อไม่ให้เหยียบสนามหญ้าหรือมอส
พรรณไม้ในสวนญี่ปุ่น
มักเลือกพรรณไม้ที่มีรูปทรง กิ่งก้าน และพุ่มใบสวยงาม มีทั้งไม้ยืนต้น ไม้พุ่ม และไม้คลุมดิน เช่น
ไม้ยืนต้น ได้แก่ ข่อยดัด ตะโกดัด ไทรแก้วแต่งพุ่ม ไทรไต้หวัน สนมังกร สนดินสอ และสนไต้หวัน
ไม้พุ่ม ได้แก่ สนทอง ชาดัด เทียนทอง เข็มเชียงใหม่ โกสน แก้ว ปรง พวงแสด ช้อนทอง และพุดพิชญา
ไม้คลุมดิน ได้แก่ หลิวญี่ปุ่น สนเลื้อย ปริกหางกระรอก ดาดตะกั่ว เดหลี และคล้า
เกร็ดความรู้ท้ายสวน
– สวนญี่ปุ่นมักจะทำบ่อน้ำเป็นรูปนกกระเรียน และมีการวางก้อนหินที่มีรูปร่างเหมือนเต่า เพราะชาวญี่ปุ่นเชื่อว่าเต่ามีอายุยืนถึง 10,000 ปี ส่วนนกกระเรียนนั้นมีอายุ 1,000 ปี ซึ่งจะทำให้เจ้าของมีอายุยืนตามไปด้วย
– สวนญี่ปุ่นมักปล่อยให้มอสหรือตะไคร่น้ำขึ้นตามโขดหิน เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของป่าอันอุดม และยังช่วยให้มีเสน่ห์ความงามตามแบบธรรมชาติอีกด้วย
สุนทรียะแบบสวนญี่ปุ่น พร้อมพรรณไม้
