ไอเดียรูปแบบลำธารจากสวนสวย พร้อมรายละเอียดการสร้างเบื้องต้น

สวนเป็นสิ่งหนึ่งที่สะท้อนตัวตนของผู้เป็นเจ้าของ เจ้าของบ้านหลายคนมักจำลองภาพความงามของธรรมชาติที่ตนเอง หลงใหลมาไว้ในสวน ที่พบเห็นได้บ่อยก็คือสายน้ำ ซึ่งมักเป็นองค์ประกอบที่บอกเล่าเรื่องราวและแสดงถึงรสนิยมของผู้เป็นเจ้าของ บ้างอาจจัดเป็นน้ำตกไว้คอยฟังเสียงน้ำกระทบหินแตกเป็นละออง แต่มีจำนวนไม่น้อยที่ชอบเพียงสายน้ำที่ค่อย ๆ ไหลผ่านกอไม้และทุ่งหญ้าไปอย่างเรียบง่าย

ครั้งนี้บ้านและสวนจึงอยากนำเสนอวิธีการสร้างลำธารภายในสวน พร้อมไอเดียรูปแบบลำธารจากสวนสวยแบบต่าง ๆ ซึ่งสามารถนำไปทำตามหรือประยุกต์ใช้ได้ไม่ยาก

การเลือกวัสดุ

เนื่องจากการสร้างลำธารจำเป็นต้องทำโครงสร้างยกระดับพื้นให้เกิดความแตกต่าง เพื่อให้น้ำไหลจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำ จึงควรตกแต่งขอบบ่อ เพื่อให้ลำธารดูเป็นธรรมชาติ เกิดความสวยงามและเข้ากับบรรยากาศของสวน วัสดุที่นิยมนำมาใช้ตกแต่งก็มีดังนี้

  • หินประดับผนัง เช่น หินกาบ หินทราย ใช้ปิดทับโครงสร้างคอนกรีตด้านใน เพื่อสร้างบรรยากาศที่ดูเป็นธรรมชาติและช่วยให้ผนังแข็ง ๆ ดูน่าสนใจมากยิ่งขึ้น เลือกใช้หินประดับที่มีรูปทรงใกล้เคียงกับหินธรรมชาติก็จะดูไม่หลอกตา
  • โขดหินธรรมชาติ เป็นองค์ประกอบที่ทำให้ลำธารดูไม่แปลกแยกจากส่วนอื่นๆ ในสวนช่วยลดความแข็งของผนังหินให้มีขนาดที่หลากหลายเลียนแบบธรรมชาติ และอาจใช้เป็นวัสดุปิดผนังได้ ในบางจุด ปัจจุบันมีหินให้เลือกหลากหลายขนาดและรูปแบบ ทั้งโขดหินธรรมชาติและโขดหินสังเคราะห์ เจ้าของสวนจึงเลือกตกแต่งได้ตามความชอบและความเหมาะสม
  • กรวดแม่น้ำ เป็นวัสดุหลักที่ใช้ในหลายจุด ทั้งใช้โรยเชื่อมต่อระหว่างขอบหินประดับผนังกับโขดหินขนาดใหญ่ และใช้เป็นวัสดุปูพื้นในลำธาร เพื่อให้ดูสมจริง หินกรวดมีให้เลือกใช้หลายขนาดและสีสันตามความเหมาะสม แต่ควรใช้หินเบอร์ 3 – 5 หรือหินกรวดที่มีน้ำหนักพอสมควร เพื่อป้องกันหินกรวดไหลไปกับน้ำ โดยอาจโรยทรายหยาบในบางจุด เพื่อให้ลำธารดูเป็นธรรมชาติ

ต้นไม้คู่ลำธาร

องค์ประกอบสำคัญของลำธารที่ขาดไม่ได้อีกอย่างหนึ่งคือพรรณไม้ ควรเป็นไม้น้ำหรือไม้ทนน้ำที่มีขนาดไม่ใหญ่มากนัก ขึ้นอยู่กับการวางบรรยากาศในตอนแรกว่าเราต้องการสื่อให้เป็นอย่างไร เช่น

  • บลูไอริส ไม้น้ำที่ปลูกได้ในที่ชื้นอย่างชายน้ำ ขยายพันธุ์ โดยใช้เหง้า สูงประมาณ 50 เซนติเมตร ชอบแสงแดด รำไรไปจนถึงค่อนข้างแรง ใบสีเข้ม ออกดอกสีน้ำเงิน ม่วงแกมเหลือง ส่วนมากออกดอกในฤดูหนาว ทรงใบ และดอกเหมาะกับการใช้ประดับลำธารเป็นอย่างมาก
  • ไอริสน้ำ ลักษณะโดยทั่วไปคล้ายกับบลูไอริส แต่ขนาดต้นและดอกจะเล็กกว่า ใบสีเขียวสด ออกดอกสีเหลือง ดูแลง่าย มีความทนทานกว่าบลูไอริส ออกดอกได้ทั้งปี

อาจเพิ่มไม้ยืนต้นภายในสวน โดยเลือกที่มีทรงต้นพลิ้วไหว เช่น หลิว น้ำเต้าต้น อโศกน้ำไคร้ย้อย เพื่อลดความแข็งของหินและยังช่วยสร้างบรรยากาศแบบริมน้ำได้อีกด้วย

ภาพตัดแสดงรายละเอียดระบบลำธาร

สวนที่เป็นพื้นที่ลาดชันอยู่แล้ว นำไอเดียนี้ไปประยุกต์ได้เลย ไม่จำเป็นต้องสร้างกำแพงดินใหม่

ภาพตัดแสดงรายละเอียดลำธาร

ลำธารไม่ควรออกแบบให้แคบจนเกินไป อย่างน้อยต้องกว้างประมาณ 50 เซนติเมตร อาจมีระดับน้ำลึกประมาณ 15-20 เซนติเมตร หรือลึกไม่เกิน 40 เซนติเมตร แบ่งช่วงความยาวให้มีชั้นลดหลั่นแต่ละช่วงให้ไม่เกิน 3 เมตร เพื่อให้เกิดความแตกต่างของระดับน้ำ ให้น้ำที่ไหลเห็นเป็นกระแส

ไอเดียลำธารในสวน

ลำธารควรมีทั้งแคบและกว้าง ก้อนหินข้างลำธารใช้คละขนาดกัน มีทั้งส่วนที่ใช้เป็นขอบลำธารและส่วนที่วางประกอบเพื่อปลูกต้นไม้ บางส่วนก็วางดักทางน้ำเพื่อให้เกิดกระแสน้ำในลำธาร
สร้างความเชื่อมต่อระหว่างหินแต่ละก้อนกับไม้คลุมดิน ด้วยการโรยกรวดแม่น้ำ และสามารถทำเป็นทางเดินชมสวนได้อีกด้วย เมื่อน้ำในลำธารไหลกระทบพื้นกรวดแม่น้ำที่แทรกตัวไปกับกอไม้ จะให้เสียงและความรู้สึกที่ดูเป็นธรรมชาติสมจริงมากยิ่งขึ้น
หินแกรนิตสี่เหลี่ยมผืนผ้าแผ่นใหญ่ใช้เป็นแผ่นทางเดินข้ามบ่อนำ้  ด้านล่างรองรับด้วยเสาปูนเสริมเหล็กแข็งแรงดูเป็นธรรมชาติแต่ก็แฝงความเรียบง่ายแบบโมเดิร์น
ชั้นลดหลั่นของลำธาร ถ้าเป็นช่วงสั้นๆ จะทำให้ดูเหมือนน้ำไหลเร็วขึ้น
ลำธารที่ทำเลียนแบบให้ดูเป็นธรรมชาติตั้งใจให้มีความลึกเพียงแค่ 30 เซนติเมตร  เพื่อไม่ให้เป็นอันตรายกับเด็กๆ เพิ่มความแข็งแรงด้วยการลงเสาเข็มหกเหลี่ยมความยาว 1 เมตร ทุก 50 เซนติเมตร
มุมมองจากบ่อรับน้ำหน้าระเบียงซึ่งเป็นจุดตั้งต้นในการออกแบบ มองเห็นน้ำตกขนาดเล็กซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดน้ำซ่อนตัวอยู่ด้านใน ตัวลำธารได้ร่มเงาจากต้นไม้ใหญ่ที่ปลูกอยู่สองฟากฝั่ง ด้านล่างปลูกไม้คลุมดินปกคลุมแทรกไปกับหินข้างลำธารอย่างเป็นธรรมชาติ
บริเวณบ่อน้ำทำเป็นลำธารแบบธรรมชาติ มีสะพานไม้เล็กๆ ทอดพาดข้ามลำธาร
ใช้วัสดุปลูกหินฟองน้ำทุบละเอียด ผสมทรายและใบไม้แห้งแปะแผ่นมอสส์ลงไป ปริมาณความชุ่มชื้นของน้ำต้องเพียงพอ ไม่แห้งหรือชื้นแฉะ แสงแดดเหมาะสม ไม่ร้อนจัดจนเกินไป และต้องเป็นพื้นที่โปร่ง  มีอากาศถ่ายเทสะดวก
ลำธารจะยาวขนานกับตัวบ้าน ตลอดทางปลูกไม้คลุมดินตามขอบบ่อ มีทางข้ามลำธารน้อยเข้าไปดูแลสวนได้
สะพานไม้แดงสร้างเพื่อใช้ข้ามลำธารและยืนชมสวนรอบบริเวณ พร้อมทั้งเป็นจุดพักสายตา ทำให้รู้สึกว่าลำธารดูไม่ราบเรียบจนเกินไป
ในพื้นที่ร่มสามารถใช้มอสส์ปูเป็นพื้นพรมสีเขียวสดแทนหญ้าได้ แถมมอสส์ยังมีคุณสมบัติช่วยดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และช่วยลดอุณหภูมิได้ 1-3 องศาเซลเซียส
ควรเลือกพันธุ์ไม้ที่ไม่ผลัดใบ เช่น เฟิน เดหลี เตยหอม หนวดปลาดุกแคระ มาปลูกเป็นไม้ริมน้ำ เพราะไม่ต้องดูแลรักษามากและใบไม่ร่วงหล่นหมักหมมจนเป็นเหตุให้น้ำเน่าเสีย

นิตยสารบ้านและสวน
เรื่องและภาพประกอบ : “ปัญชัช”
เรียบเรียง : Sarida_
ภาพ : คลังภาพนิตยสารบ้านและสวน