“แคคตัส” เป็นพันธุ์ไม้สกุลหนึ่งที่มีลักษณะหน้าตาต่างจากพันธุ์ไม้อื่นๆ จะว่าดูแปลกประหลาดก็คงได้ แต่นั่นก็คือ สิ่งที่น่าดึงดูดใจคนมากมายให้หลงใหล มาทำรู้จักหน้าตาของแคคตัสกัน
ลำต้น แคคตัสเป็นไม้อวบน้ำที่มีรูปทรงตันหลากหลาย ทั้งแบบทรงกลม ทรงกระบอก ไปจนถึงสูงชะลูดคล้ายกระบอง มีทั้งที่ขึ้นเป็นต้นเดียวโดดเดี่ยว ขึ้นรวมกันเป็นกลุ่ม หรือแตกกอ เส้นผ่าศูนย์กลางของลำต้นมีตั้งแต่เล็กไม่กี่เซนต์ ไปจนถึงใหญ่เป็นเมตรๆ และอาจเป็นลำสูงใหญ่กว่า 20 เมตร หรือมีลักษณะเป็นสายห้อยลง ผิวของลำต้นเป็นมันคล้ายเคลือบด้วยขี้ผึ้ง เพื่อช่วยลดการสูญเสียน้ำ ส่วนใหญ่มีสีเขียวเพื่อใช้สังเคราะห์แสง ลักษณะต้นประกอบด้วย “ตุ่มหนาม” (areole) ซึ่งอาจเรียงต่อกันอยู่บนแนวซี่หรือสันสูงของต้นที่เรียกว่า สันต้น (rib) หรือเรียงอยู่บนเนินนูนที่เรียกว่า “เนินหนาม” (tubercles) ของต้นก็ได้
หนาม คือจุดเด่นของแคคตัส ซึ่งเกิดจากการเปลี่ยนใบให้กลายเป็นหนาม เพื่อให้เหมาะกับสภาพอากาศที่ร้อนและแห้งแล้ง ทำให้ต้นคายน้ำน้อยลง อยู่รอดและเจริญเติบโตต่อไปได้ หนามของแคคตัสมีหลายแบบ หลายลักษณะ บางชนิดมีหนามแหลมคล้ายเข็มเย็บผ้า บางชนิดปลายหนามงอคล้ายตะขอ บางชนิดเป็นขนนุ่ม สีสรรก็มีหลากหลาย เช่น ขาว เหลือง สีม แดง น้ำตาล ไปจนถึงดำ ซึ่งอาจเปลี่ยนสีไปตามอายุ สภาพอากาศและการเลี้ยงดู หนามจะขึ้นเรียงอยู่บนตุ่มหนาม โดยแบ่งเป็น 2 แบบคือ หนามกลาง และ หนามข้าง ส่วนใหญ่หนามกลางจะแข็งแรงและยาวกว่าหนามข้าง แคคตัสบางชนิดหรือบางพันธุ์ อาจมีหนามกลาง หรือหนามข้างอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือทั้งสองอย่าง
ดอก แคคตัสเป็นพันธุ์ไม้ที่มีดอกสวยงามไม่แพ้พันธุ์ไม้อื่นๆ แต่เราอาจไม่ค่อยได้เห็นดอกแคคตัสบ่อยนัก ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสภาพอากาศและการเลี้ยงดู ดอกของแคคตัสไม่มีก้านดอก รูปร่างลักษณะก็มีหลายแบบ เช่น รูปกรวย รูประฆัง รูปจาน หรือเป็นหลอด มีสีสรรมากมาย เช่น ขาว ครีม เหลือง ชมพู สัม แดง บางชนิดมีสองสีในดอกเดียว ส่วนขนาดก็แตกต่างกัน ลักษณะดอกมีทั้งแบบสมมาตรตามรัศมี และไม่สมมาตร ตำแหน่งที่เกิดดอกจะอยู่ที่ตุ่มหนามเป็นส่วนใหญ่ แต่มีบางชนิดที่ออกใกล้ตุ่มหนาม เกิดที่ซอกเนินหนาม หรือเกิดบนยอดของต้น เช่น สกุล Echinocereus, mammilaria, Coryphantha, Melocactus, Discocactus, Cephalocereus เป็นต้น
ผล ต้นไม้ที่มีดอกส่วนใหญ่ก็มักติดผล ผลของแคคตัสมีหลายลักษณะ เช่น ทรงกลม ทรงกระบอก รูปไข่ ผิวเป็นมันเรียบ มีขนหรือหนามแข็ง บางชนิดเป็นเกล็ดซ้อนกัน บางชนิดอาจมีหลายๆ ลักษณะที่กล่าวไปปนๆ กัน ภายในผลมีเนื้อนุ่มใสคล้ายวุ้น มีเมล็ดหลายเม็ด เมื่อก่ก็จะเหี่ยวแห้งไป แต่บางชนิกก็อาจแตกออก
ข้อมูล มือใหม่หัดปลูกแคคตัส โดย วชิรพงศ์ หวลบุตตา สำนักพิมพ์บ้านและสวน
สงวนสิทธิ์ โดยบมจ. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง ใช้เพื่อเผยแพร่ทางอินเตอร์เนต ห้ามทำซ้ำหรือดัดแปลงด้วยวิธีการใดๆ โดยมิได้รับอนุญาต