เมื่อต้องทำงานที่บ้าน work from home กันอย่างนี้ หลายคนหาวิธีคลายเครียดและพักสายจากงานด้วยการทำกิจกรรมต่างๆ เช่น อ่านนิยาย ทำกับข้าว ทำขนม ปลูกต้นไม้บ้าง และยังมีอีกกิจกรรมหนึ่งที่กำลังเป็นที่นิยมนั่นคือ การจัดตู้ปลาสวยงาม
หลายคนเริ่มจากการเลี้ยงปลากัดไว้ในโหลแก้ว มีสาหร่ายลอยหรือไม้น้ำอยู่เล็กน้อย วางบนโต๊ะทำงาน ไว้มองเพลินๆ เวลาน้องปลากางครีบและหางก็ดูสวยงามไปอีกแบบ บ้างก็ซื้อตู้ปลาใบย่อมมาวางบนโต๊ะ แล้วเลือกปลาสวยๆ ที่ชอบและราคาไม่แพงมาเลี้ยง บ้างก็ช้อนปลาหางนกยูงจากในอ่างบัวมาเลี้ยง เพื่อให้ปลาน้อยจะออกลูกหลานแหวกว่ายในตู้กระจก พอเริ่มชำนาญการเลี้ยงปลาก็เริ่มปรับงานอดิเรกนี้มาจัดตู้ปลาสวยงาม ที่หลายคนโปรด สำหรับใครที่เพิ่งเริ่มเลี้ยงปลาสวยงามไว้ดูเล่น ลองมาเรียนรู้กันค่ะ
มารู้จักปลาสวยงาม
“ปลาสวยงาม” คือปลาที่มีสีสันสวยงามหรือมีพฤติกรรมที่น่าสนใจ เหมาะสำหรับเลี้ยงไว้ดูเล่นในตู้ อ่าง บ่อ หรือภาชนะที่ใส่น้ำอื่นๆ เพื่อให้เกิดความเพลิดเพลินในยามว่าง
ในบ้านเราเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาสวยงามแหล่งใหญ่ ที่เราสามารถเลือกเลี้ยงได้หลายชนิด ตลาดปลาสวยงามในบ้านที่รู้จักกันดีคือ ตลาดปลาหลังเจ เจ มอลล์ จตุจักร และตลาดปลาสนามหลวง 2 ซึ่งมีครบทุกอย่างให้เลือกซื้อ แต่ในช่วงวิกฤตการณ์ที่เราต้องอยู่บ้านแบบนี้ อาจหาอ่านจากเว็บไซต์หรือหน้าเพจเฟสบุ๊คก็ได้ ปลาแต่ละชนิดมีพฤติกรรมที่แตกต่างกัน ผู้เลี้ยงควรเรียนรู้ก่อนซื้อ อาจเริ่มจากปลาที่เลี้ยงง่ายๆ อย่างปลาหางนกยูง ปลาสอด ปลาแพลตตี้ รวมทั้งปลากัดที่มีสีสันที่หลากหลายซึ่งเหมาะกับมือใหม่หัดเลี้ยงปลา
ปลาหางนกยูง เป็นปลาออกลูกเป็นตัว มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกาเหนือและอเมริกาใต้ รักสงบ ปัจจุบันมีการปรับปรุงพันธุ์เกิดพันธุ์ใหม่ที่สวยงามมากมาย
ปลาแพลตตี้ เป็นปลาออกลูกเป็นตัวอีกชนิดหนึ่ง ถิ่นกำเนิดในเม็กซิโก เบลิซ รักสงบ อยู่ร่วมกับปลาอื่นได้ ปัจจุบันมีการปรับปรุงพันธุ์ เกิดสีสันหลายแบบ เช่น กุหลาบแดง ลำตัวสีแดงสด หางดำ ไทเกอร์แพลตตี้ ซึ่งมีพื้นลำตัวขาว ลายขีดสีแดง มิกกี้เม้าส์
เสือเยอรมันเรืองแสง ปลาขนาดเล็กที่ปรับปรุงพันธุ์จากพันธุ์ดั้งเดิมที่มีเพียงสีขาวและดำ เกิดเป็นสีเรืองแสง เลี้ยงง่าย รักสงบ อยู่ร่วมกับปลาอื่นได้
เสือสุมาตรา เป็นปลาขนาดเล็กที่มีถิ่นกำเนิดในอินโดนีเซีย นิสัยก้าวร้าว เลี้ยงง่าย ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูง ต้องเลี้ยงร่วมกับปลาที่ไม่ดุร้ายมากนัก ปัจจุบันมีหลายพันธุ์ เช่น เสือสุมาตราสั้น เสือสุมาตราหางยาว เสือสุมาตราส้ม เสือสุมาตราเขียว
ปลาหมูอินโด เป็นปลาที่มีขนาดค่อนข้างใหญ่ ถิ่นกำเนิดในเกาะบอร์เนียวและเกาะสุมาตรา นิสัยรักสงบเลี้ยงง่าย มักนอนนิ่งๆ ตามพื้นตู้ ตามขอนไม้หรือหลบซ่อนอยู่จนผู้เลี้ยงมักคิดว่าตาย
ปลาม้าลาย เป็นปลาขนาดเล็กที่เลี้ยงง่ายมาก เหมาะกับมือใหม่และราคาไม่แพง รักสงบ มักว่ายน้ำรวดเร็ว เป็นชนิดที่มีการปรับปรุงพันธุ์โดยตัดต่อพันธุกรรมเกิดเป็นสีสะท้อนแสงหลายสี เช่น ส้ม ชมพู ม่วง ฟ้า เหลือง เขียว
ปลาซิวข้างขวานใหญ่ เป็นปลาตัวเล็กที่มีถิ่นกำเนิดทางภาคใต้ของไทย และคาบสมุทรมาเลย์ มีนิสัยรักสงบ เลี้ยงรวมกับปลาเล็กๆ ชนิดอื่นได้ ปลาที่จำหน่ายในตลาดเป็นปลาที่ได้จากแหล่งน้ำในธรรมชาติ
ผีเสื้อติดหินเวียดนาม ถิ่นกำเนิดในเวียดนามและจีน เป็นปลาที่กินตะไคร่น้ำและเศษอาหารตามก้อนหิน นิสัยรักสงบ เลี้ยงง่าย แต่ไม่ควรเลี้ยงกับปลาที่ดุร้าย
ที่กล่าวข้างต้นเป็นเพียงตัวอย่างปลาขนาดเล็กที่นิยมเลี้ยงกันมา แต่ยังมีอีกมากกว่า 500 ชนิดที่จำหน่ายในตลาดปลาไว้ให้เราเลือกไปเลี้ยงที่เหมาะสมกับลักษณะการเลี้ยงของเรา
สิ่งที่จำเป็นต้องมีในการเลี้ยงปลาสวยงาม
ตู้ปลามาตราฐาน มีให้เลือกหลายแบบทั้งขนาดและคุณภาพของกระจกที่ใช้ อาจมีกรองพื้นปูอีกชั้นก่อนใส่กรวดปูพื้นตู้ ในภาพคือแผ่นสีน้ำตาลที่อยู่ด้านล่าง
กรองฟองน้ำ เป็นอุปกรณ์ที่ช่วยกรองของเสียในตู้ที่มีราคาไม่แพง เหมาะกับมือใหม่ที่เริ่มเลี้ยง ซึ่งการใช้จะติดตั้งคู่กับปั้มออกซิเจน
ปั้มอ๊อกซิเจน มีหลายยี่ห้อให้เลือกอาจใช้คู่กับหัวทรายที่ช่วยให้ก๊าซออกซิเจนกระจายตัวได้ดีในน้ำ หรือต่อกับกรองฟองน้ำก็ได้
กรองแขวนข้างตู้ เป็นอีกอุปกรณ์หนึ่งที่นิยมใช้กับการเลี้ยงปลาสวยงาม เพราะช่วยกรองมูลปลาและออกซิเจนในน้ำได้
กรวดปูพื้นตู้ มีหลายแบบหลายขนาดให้เลือก อาจเป็นหินหรือขอนไม้สำหรับตกแต่งหรือใช้ปลาใช้เป็นที่หลบซ่อนก็ได้
หลอดไฟสำหรับตู้ปลา นิยมใช้หลอด LED มีให้เลือกหลายแบบหลายขนาด แต่ถ้าตำแหน่งที่วางตู้มีแสงในห้องเพียงพอไม่จำเป็นต้องใช้
ต้นไม้น้ำ เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่ต้องมีในตู้ปลา เพราะจะทำให้ตู้ปลาของเราดูมีชีวิตชีวามากขึ้น มีหลายชนิดให้เลือกเลี้ยง มีทั้งที่เลี้ยงยาก โตช้า และเลี้ยงง่ายโตไว ต้องการแสงแตกต่างกัน สิ่งสำคัญควรเลือกให้เหมาะกับวิธีการเลี้ยงและจัดตู้ปลาของเรา สำหรับชนิดที่เลี้ยงง่าย เช่น อะนูเบียส เทปเกลียว และอะเมซอน ซึ่งทั้งสามชนิดนี้ในตลาดปลามีให้เลือกซื้อหลายรูปแบบ ทั้งที่เกาะติดกับขอนไม้มาแล้ว หรืออยู่ในกระถางจิ๋ว
มือใหม่หัดตั้งตู้ปลา
Step 1 ล้างตู้หรือภาชนะ กรวด ทราย หรือหินขนาดเล็กที่ใช้รองพื้นตู้ด้วยน้ำเปล่าให้สะอาด
Step 2 ใส่หิน ต้นไม้น้ำและวางอุปกรณ์ตกแต่ง
Step 3 เติมน้ำลงในตู้แล้วติดตั้งระบบกรองน้ำ ใส่วัสดุกรองและน้ำจนเต็มเครื่องกรอง แล้วเปิดสวิตช์ให้ระบบกรองและปั๊มลมทำงาน ทิ้งไว้ 1 – 2 วัน
Step 4 นำถุงปลาที่ซื้อไว้มาลอยไว้ในตู้อย่างน้อย 15 นาทีเพื่อปรับอุณหภูมิของน้ำภายในถุงให้ใกล้เคียงกับในตู้
Step 5 ค่อยๆ ตักน้ำในตู้ผสมลงไปในถุงปลา อัตราส่วน 1 : 1 ทิ้งไว้อีก 5 – 10 นาทีก่อนปล่อยปลาลงในตู้ เพื่อป้องกันปลาช็อกน้ำ
Step 6 ค่อยๆ ปล่อยปลาลงในตู้ พร้อมติดตั้งระบบส่องสว่างให้เรียบร้อย
TIPS
ตำแหน่งตั้งตู้ปลาควรอยู่ใกล้กับปลั้กไฟ เพื่อติดตั้งระบบกรอง ปั้มลง และมีอากาศถ่ายเทสะดวก ไม่ได้รับแสงแดดโดยตรง อุณหภูมิไม่ร้อนจัด หรือเปลี่ยนแปลงเกิน 1 – 2 องศาในแต่ละวัน
ห้ามใช้น้ำยาทำความสะอาดล้างตู้ หินและกรวด เพราะอาจเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตในตู้ได้
ควรรองน้ำใส่ภาชนะตั้งทิ้งไว้อย่างน้อย 1 คืน เพื่อให้คลอรีนระเหยออกก่อนนำมาใช้ หากใช้น้ำที่ยังไม่พัก ควรใช้สารปรับสภาพน้ำให้มีคุณภาพ แต่ควรศึกษาวิธีการใช้อย่างละเอียด
หากใช้กรองใต้ทรายหรือกรองพื้น ต้องวางแผ่นกรองปูพื้นก่อนใส่กรวดและหิน
ถ้าใช้กรวดปูพื้นขนาดใหญ่ น้ำจะใสช้าขุ่นเร็ว แต่ถ้ากรวดขนาดเล็ก น้ำจะใสเร็ว แต่ทำความสะอาดยาก
ส่วนใหญ่มักไปเลือกซื้อจากตลาดปลาสวยงามที่เจ เจ มอลล์ หรือตลาดปลาสนามหลวง 2 แต่ในช่วงวิกฤตการณ์ที่เราต้องอยู่บ้าน อาจใช้วิธีซื้อออนไลน์ ไม่ต้องไปเดินหาตามตลาด โดยสอบถามวิธีการเลี้ยงปลาชนิดนั้นๆ กับผู้ขาย พร้อมนัดรับปลากัน หรือใช้บริการ Grab ในการส่งปลาก็ได้ สิ่งสำคัญคือ ควรเลือกร้านที่เชื่อใจได้เท่านั้นเพื่อป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น เช่น ปลาเป็นโรค พิการ ซึ่งอาจทำให้ปลาตายได้
อาหารปลามีให้เลือกหลายแบบ ทั้งอาหารสด เช่น หนอนแดง ไรทะเล เป็นต้น หรือเป็นอาหารเม็ดสำเร็จรูป ซึ่งควรเลือกให้เหมาะกับปลาแต่ละชนิ สิ่งสำคัญคือ ไม่ควรให้อาหารปลาครั้งละมากๆ ควรให้ที่ละน้อยวันละ 1-2 ครั้ง เพื่อป้องกันอาหารเหลือ น้ำเน่าเสีย
หลังจากเลี้ยงไปสักพัก ควรหมั่นสังเกตปลาที่เลี้ยงว่ามีความผิดปกติอะไรหรือไม่ ในบางช่วงที่มีการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ เช่น บางวันร้อนจัด บางวันอากาศเย็น อาจทำให้ปลาป่วยได้ ซืมไม่กินอาหาร บางตัวมีแผลเน่าเปื่อยตามครีบ หาง และช่องท้อง ในภาพ คือโรคเกล็ดพอง ที่มักพบเป็นประจำกับปลาสวยงาม
สวนในตู้ไม้น้ำ
เป็นอีกรูปแบบหนึ่งที่นิยมกันในขณะนี้ เน้นการเลือกพรรณไม้น้ำที่มีลักษณะการเจริญเติบโต สีสันที่แตกต่างกัน ที่สามารถนำมาปลูกเลี้ยงร่วมกันให้ดูเป็นธรรมชาติ ซึ่งใช้องค์ประกอบทางศิลปะมาช่วย ซึ่งเป็นงานที่ละเอียด แต่ต้องใช้วัสดุอุปกรณ์มากกว่าการเลี้ยงปลาสวยงามทั้วไป ปัจจุบันมีร้านจำหน่ายอุปกรณ์และนักจัดสวนในตู้ไม้น้ำหลายท่านที่ให้คำแนะนำได้
สวนในตู้ไม้น้ำส่วนใหญ่นิยมเลี้ยงปลาสวยงามที่มีขนาดเล็ก และต้องเป็นปลาที่ไม่กินพืช ไม่คุ้ยเขี่ยพื้นวัสดุปลูก เช่น ปลานีออน คาร์ดินัล ซิวข้างขวาน รัมมี่โนส ป เป็นต้น หรือเลือกเลี้ยงกุ้งแคระที่มีสีสันสวยงามและหอยชนิดต่างๆ เพื่อช่วยกินตะไคร่ก็ได้
มาเรียนรู้เรื่องปลาสวยงามและการจัดสวนในตู้ไม้น้ำเพิ่มเติมได้ในหนังสือ
คู่มือเลี้ยงปลาสวยงามและสวนในตู้ไม้น้ำของสำนักพิมพ์บ้านและสวน
เรื่อง : วิฬาร์น้อย
ภาพ : ภวพล ศุภนันทนานนท์, อภิรักษ์ สุขสัย