แมวกวัก นำโชค หรือ มาเนะคิเนโคะ (maneki-neko)

ความเชื่อแบบแมว แมว …. แมวกวัก นำโชค “มาเนะคิเนโคะ” ที่ใครหลายคนเคยเห็น ได้ยิน หรือชื่นชอบ แต่จะมีใครรู้ความหมายที่แท้จริงของเจ้าแมวกวักนี้บ้าง เรามาทำความรู้จักกับ มาเนะคิเนโคะ แมวกวักนำโชค กันดีกว่าค่ะ

หลังจากที่พี่ฮอลล์ไปเที่ยวงาน The Cat Society ที่ Museum Siam กลับมา นอกจากความสนุกสนานก็ได้ความรู้เกี่ยวกับน้องแมวมามากมายทีเดียว เนื่องจากแมวเป็นสัตว์เลี้ยงที่ผูกพันใกล้ชิดกับมนุษย์มายาวนาน จึงมีความเชื่อเกี่ยวกับแมวทั่วโลก ซึ่งความเชื่อเป็นรากฐานแห่งความศรัทธาในความหมายต่อสิ่งนั้น ๆ ว่าเป็นความจริง ไม่ว่าจะในด้านดีด้านร้าย

ความเชื่อบางอย่างอาจสืบต่อกันมาเป็นเวลานาน ตอนที่ยังไม่มีความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ ไม่มีการพิสูจน์ถึงความจริงของเรื่องนั้น ๆ เช่น อียิปต์โบราณ บูชาแมวเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ เป็นเทพเจ้าแห่งความรักและความอุดมสมบูรณ์  โรมันโบราณ แมวเป็นสัญลักษณ์แห่งเสรีภาพและอิสรภาพ อารเบียโบราณและอินเดียเชื่อว่าแมวป้องกันงู ส่วนยุโรปนั้นแมวเป็นสัญลักษณ์ของปีศาจและมีพลังด้านมืดเหมือนแม่มดหรือซาตาน และทำหน้าที่ขนย้ายวิญญาณคนตายสู่นรก นอกจากนี้ยังเชื่อว่าหากนำแมวมาวางบนท้องของหญิงตั้งครรภ์ จะช่วยลบหูดหรือไฝฝ้าออกจากใบหน้าของเด็กได้  ประเทศอังกฤษเชื่อว่าแมวจะสูบลมหายใจของเด็กทารก เพราะอิจฉาเด็กน้อยที่มาลดความสำคัญและสังเกตพฤติกรรมแมวทำให้พยากรณ์อากาศได้ สก็อตแลนด์และไอร์แลนด์เชื่อว่าแมวดำที่มีลายสีขาวบนหน้าอก สามารถขโมยวิญญาณของมนุษย์ได้  เป็นต้น

ส่วนไทยและพม่า เชื่อว่าแมวดำกระโดดข้ามศพของคนตายก็จะทำให้วิญญาณกลับมาเข้าร่างและฟื้นขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง  และไทยยังเชื่อว่าแมวติดต่อกับเทพยดาได้ในพิธีขอฝนด้วยการแห่นางแมว บางบ้านเชื่อเรื่องความโชคดี มีคำกล่าวว่า แมวมาหา หมามาสู่ เป็นความโชคดีจากสัตว์พลัดหลง หรือบางคนก็เคยให้แมวลูบคอเมื่อก้างติดคอ ส่วนญี่ปุ่นนั้นแมวคือเครื่องรางแห่งความโชคดีและมีแมวกวัก  แต่ไม่ว่าจะมีความเชื่ออย่างไรสุดท้ายน้องแมว ก็กลายเป็นสัตว์เลี้ยงที่ผูกพันกับมนุษย์และได้รับความนิยมอย่างมากในปัจจุบัน

๕ แมวไทยโบราณที่ยังคงอยู่ จากแมวให้คุณทั้งสิ้น ๑๗ สายพันธุ์

แต่วันนี้พี่ฮอลล์ขอนำเสนอความเป็นมาและความเชื่อเรื่องแมวนำโชค หรือแมวกวัก “มาเนะคิเนโคะ” ของชาวญี่ปุ่นเพราะไม่ว่าใคร ๆก็ต่างพากันหลงรักความน่ารักของแมวนำโชคตัวนี้ ด้วยรูปลักษณ์ ท่าทางและสีสันต่าง ๆ ของแมวกวัก ซึ่งมาเนะคิเนโคะ มีความเชื่อและความหมายที่แตกต่างกัน ดังนี้ค่ะ

ประเทศญี่ปุ่นจะจัดงานเฉลิมฉลองปีใหม่ขึ้นตามศาลเจ้าชินโต ซึ่งเป็นหนึ่งในความเชื่อที่ยังดำรงอยู่และมีมนต์เสน่ห์เมื่อนักท่องเที่ยวได้มากราบไหว้ขอพรวัดต่าง ๆ โดยมีเครื่องรางที่มีชื่อเสียง ได้แก่ ตุ๊กตาเซรามิกแมวกวัก แม้แต่ในเดือนกุมภาพันธ์ของญี่ปุ่นก็ยังมีวันสำคัญของแมวเหมียวอีกด้วย จากหลักฐานที่ค้นพบปรากฏเรื่องของแมวกวักในตอนปลายสมัยเอโดะ (ค.ศ.1603-1867) พบเป็นเอกสารที่มีการตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ในปี ค.ศ.1870 (ยุคเมจิ) ระบุว่ามีการแจกแมวกวัก ในศาลเจ้าแห่งหนึ่งในโอซาก้าและมีการลงโฆษณาเกี่ยวกับแมวกวัก ในหนังสือพิมพ์ในปี ค.ศ.1902 สำหรับท่าแมวกวักอาจมาจากท่าของแมวที่กำลังทำความสะอาดใบหน้าก่อนฝนตกแมวจะทำความสะอาดใบหน้าเพราะมันรู้สึกกระวนกระวาย เมื่ออากาศเปลี่ยน จึงใช้เท้าป้ายไปตามหน้าตาของมัน ในประเทศจีนจึงมีสำนวนที่ว่าเมื่อแมวล้างหน้าฝนจะตก หรือถ้าเป็นความเชื่อของชาวญี่ปุ่นก็มีการแปลความหมายใกล้เคียงกันคือถ้าเห็นแมวทำความสะอาดหน้า หมายความว่ากำลังจะมีแขกมาหา จึงมีความเชื่อต่อไปว่าถ้าเห็นแมวทำความสะอาดหน้าเมื่อไรจะมีลูกค้าเข้าร้าน นี่อาจเป็นต้นกำเนิดของ มาเนะะคิเนโคะ ซึ่งเป็นชื่อที่ใช้เรียกของแมวกวัก ซึ่งมีการเล่าขานของตำนานอยู่หลายเรื่อง ซึ่งเรื่องที่ได้ยินเล่าขานกันมากที่สุดคือเรื่องวัดโกโตกุจิ และเรื่องหญิงชรา

เรื่องจากวัดโกโตกุจิ ตามตำนานกล่าวว่า ในตำบลเซตากายะ วัดโกโตกุจิ เป็นวัดเล็ก ๆ ที่ไม่ค่อยมีคนรู้จักมากนัก ที่วัดแห่งนี้มีหลวงพ่อผู้ยากจนรูปหนึ่งได้เลี้ยงแมวสีขาวตัวหนึ่ง แต่ถึงจะยากจน ท่านก็ยังรักและเลี้ยงแมวตัวนี้เป็นอย่างดี วันหนึ่งหลวงพ่อเดินไปหน้าวัดและได้พบกับ ทาก้าโทรี (ซามูไรผู้ล่าสัตว์ด้วยนกอินทรีย์) มายืนมองอยู่ที่หน้าวัดพร้อมกับพวกบริวารกลุ่มหนึ่ง ซึ่งได้เล่าเหตุการณ์ให้หลวงพ่อฟังว่า พบแมวสีขาวตัวหนึ่งมายืนทำท่ากวักมือเรียกอยู่หลายครั้ง คล้ายกับเชื้อเชิญให้เข้าไปในวัด พวกเขาจึงอยากจะเข้าไปข้างในซึ่งหลวงพ่อก็ได้อนุญาตเพื่อนั่งพัก และขณะที่เดินเข้าไปในวัดนั้นก็เกิดควาปรวนแปรของดินฟ้าอากาศขึ้นมาอย่างกระทันหัน ท้องฟ้ามืดครึ้ม แล้วสักพักฝนก็ตกลงมาอย่างหนักพร้อมกับสายลมที่พัดกระหน่ำและทันใดฟ้าก็ได้ผ่าลงมาที่ตรงหน้าวัด ทาก้าโทรีและบริวารซึ่งเข้ามาหลบฝนทันพอดี จึงคิดว่าเป็นเพราะแมวขาวที่หลวงพ่อเลี้ยงไว้ได้กวักมือเรียกให้เข้ามาหลบฝนจึงพ้นเคราะห์จากการถูกฟ้าผ่า พวกเขาโชคดีมากที่เชื่อคำเชิญของแมวตัวนั้น หลังจากนั้นทาก้าโทรีจึงต้องการตอบแทนคุณของแมว โดยขออนุญาตหลวงพ่อเป็นผู้อุปถัมภ์และเกื้อกูลวัดโกโตกุจิ ส่วนแมวสีขาวตัวนั้นเมื่อมันอายุมากก็ตายจากไป หลวงพ่อจึงสร้างหลุมศพบรรจุมันไว้อย่างดี จารึกชื่อไว้เพื่อเป็นหลักฐานว่าแมวตัวนี้เป็นแมวที่สามารถพยากรณ์โชคชะตาได้

เรื่องหญิงชรา ตามตำนานกล่าวว่า มีหญิงชราคนหนึ่งยากจนมาก แต่นางมีแมวเลี้ยงอยู่ตัวหนึ่งและรักแมวมาก มีกินก็กินร่วมกับแมว อดก็อดพร้อมกับแมว จนในที่สุดก็ไม่สามารถเลี้ยงไหว จึงนำไปปล่อย คืนนั้นเอง นางก็นอนเสียใจร้องไห้ทั้งคืน กระทั่งฝันว่าแมวมาบอกกับนางว่า ให้ปั้นรูปแมวจากดินเหนียวแล้วจะโชคดี เช้าวันรุ่งขึ้น หญิงชราจึงตื่นขึ้นมาปั้นแมวจากดินเหนียว ทันใดนั้น ก็มีคนแปลกหน้าเดินผ่านหน้าบ้านขอซื้อตุ๊กตาแมวตัวนั้นจากนางไป จากนั้นนางก็เพียรปั้นแมวขึ้นมาอีกตัวแล้วตัวเล่า ตุ๊กตาแมวจากการปั้นของนางก็ถูกคนมาขอซื้อไปตลอดเวลา นางจึงเริ่มมีเงินทองจากการขายตุ๊กตาแมว และสามารถนำแมวเลี้ยงสุดที่รักของนางกลับมาเลี้ยงได้อีกครั้ง

จึงเห็นได้ว่าจากตำนานแมวกวักนำโชคได้แฝงคติธรรมซ่อนไว้ จึงเกิดเป็นความเชื่อกลายมาเป็น แมวกวักมาเนะคิเนโคะ ตุ๊กตาแมวให้เราได้เห็นกันทั่วไปในรูปแบบต่าง ๆ  โดยนิยมเอามาตั้งไว้ในบ้านหรือในร้านค้า เพราะคิดว่าจะช่วยทำให้การค้าขายดี เจริญร่ำรวย หรืออาจจะพกติดตัวเป็นแบบแมวกวักตัวจิ๋วก็ได้ซึ่งแมวกวักก็เป็นเหมือนเครื่องรางของขลังชนิดหนึ่ง

ความหมายและลักษณะท่าทางของแมวกวักนำโชค มาเนะคิเนโคะ MANEKI NEKO

• ถ้าแมวกวัก ยกอุ้งเท้าซ้ายขึ้นมา หมายถึง การเชิญผู้คนหรือลูกค้า หรือเรียกง่าย ๆ ว่าเป็น welcoming cat เหมาะสำหรับผู้ที่ทำธุรกิจและร้านค้าต่าง ๆ
• ถ้าแมวกวัก ยกอุ้งเท้าขวาขึ้นมา หมายถึง เรียกโชคลาภ และเงินทองเข้ามา หรือเรียกง่ายๆ ว่าเป็น  Lucky cat และ Money cat
• ถ้าแมวกวัก ยกอุ้งเท้าทั้งสองข้างขึ้นมา หมายความว่า การปกป้อง ทั้งบ้านหรือธุรกิจของคุณ หรือเรียกโชคลาภใหญ่มาให้ท่าน

ทั้งนี้ แมวกวักมาเนะคิเนโคะ อาจประกอบด้วยสิ่งอื่นซึ่งสามารถตีความได้ตามสิ่งนั้น เช่น 

ต่อมาเรามาสังเกตเรื่องสีสันบนตัวแมวกวักมาเนะคิเนโคะ กันว่ามีความหมายอย่างไรบ้าง

ส่วนความหมายของตัวอักษรคันจิบนเหรียญ Koban นั้นมีดังนี้ ขอยกตัวอย่างสำหรับคันจิที่เห็นได้ทั่ว ๆ ไป

ส่วนตำแหน่งการวางแมวกวักที่ถูกต้อง จะวางโดยคำนึงถึงพื้นฐาน 3 ข้อ ดังนี้

• ตั้งไว้ในตำแหน่งที่โดดเด่นสะดุดตา ผู้คนมองเห็นง่าย
• ตั้งไว้ให้สูงกว่าระดับสายตา
• ตั้งให้แมวกวักหันหน้าออกไปนอกร้าน

เป็นอย่างไรบ้างคะกับตำนานความเชื่อเรื่องแมวแมว อย่างแมวกวักนำโชค มาเนะคิเนะโกะ เครื่องรางแห่งความโชคดี ซึ่งปัจจุบันถูกผลิตออกมามีหลากหลายรูปแบบเป็นอย่างมาก แต่ไม่ว่าจะอย่างไรทุกอย่างเกิดขึ้นจากการกระทำของเราเป็นหลักนะคะ

ขอบคุณข้อมูล
www.marumura.com
www.jnto.or.th/newsletter/maneki-neko/
en.wikipedia.org/wiki/Maneki-neko
th.anngle.org/j-culture/manekinkimi.html

เรียบเรียง : ลีฬภัทร กสานติกุล

บทความที่เกี่ยวข้อง

โรคตับอ่อนอักเสบ ในแมว (Pancreatitis)