นกเขาใหญ่ เป็นสัตว์เลี้ยงที่ผูกพันกับคนไทยมาช้านานตั้งแต่สมัยอยุธยา เป็นนกที่เลี้ยงง่าย น่ารัก ช่างจดจำเจ้าของ ทั้งยังมีลักษณะหลากหลายให้เลือกเลี้ยง โดยเฉพาะนกเขาใหญ่ที่ขันเก่ง มีเสียงไพเราะ ซึ่งเรียกกันว่า “นกเขาคารม”
นิยมเลี้ยงเป็นงานอดิเรกไว้ฟังเสียงขัน กระทั่งเป็นเกมกีฬาประชันเสียง และต่อยอดเป็นอาชีพสร้างรายได้ให้แก่ผู้เลี้ยง ผู้เพาะพันธุ์ ส่งผลให้วงการ นกเขาใหญ่ มีพัฒนาการอย่างต่อเนื่อง
นกเขาใหญ่หรือบางท้องถิ่นเรียกว่า นกเขาหลวง นกเขาหม้อ เป็นสมาชิกหนึ่งในวงศ์นกพิราบและนกเขา (Columbidae) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Streptopelia chinensis มีชื่อสามัญหลายชื่อ ได้แก่ Spotted-necked Dove, Spotted Dove, Lace-necked Dove, Pearl-necked Dove, Indian Turtle Dove และ Chinese Turtle Dove
กระจายพันธุ์ในเอเชียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ปากีสถาน อินเดีย ศรีลังกา ทางตะวันออกถึงตอนใต้ของประเทศจีน ในเมืองไทยพบทั่วทุกภาคตามป่าเปิด พื้นที่การเกษตร และในเมือง
ลักษณะทั่วไปของนกเขาใหญ่คือ ลำตัวมีขนสีน้ำตาล ขนด้านหลังสีเข้มกว่าท้อง หัวสีเทา ด้านข้างของคอและท้ายทอยมีแถบสีดำกว้าง และมีจุดกลมเล็ก ๆ สีขาวกระจายอยู่เป็นจำนวนมากคล้ายปกเสื้อ จะงอกปากสีดำงุ้มลง ม่านตาสีเหลืองถึงสีส้มจาง ขาและนิ้วเท้าสีแดง เล็บสีน้ำตาลเหลือบดำ
สำหรับประเภทของนกเขาใหญ่ มีเกณฑ์การจำแนกหลายอย่าง เช่น แบ่งตามแหล่งที่มา ลักษณะสีขน ลักษณะการร้องในสำนวนต่าง ๆ โดยเฉพาะการแบ่งประเภทนกตามตำราโบราณซึ่งได้มีการรวบรวมไว้ รวมถึงนกเขาใหญ่สวยงามที่มีการพัฒนาสายพันธุ์ในเมืองไทย ซึ่งปัจจุบันได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางทั่วทุกภาคของเมืองไทย รวมถึงในต่างประเทศ โดยเฉพาะแถบตะวันออกกลางและเพื่อนบ้านของเรา อาทิ เวียดนาม ลาว มาเลเซีย และอินโดนีเซีย ก็สั่งซื้อนกเขาใหญ่สวยงามไปเพาะเลี้ยงเช่นกัน
ข้อควรรู้ในการเลี้ยงนกเขาใหญ่
นกเขาใหญ่มีลวดลายและสีสันที่หลากหลาย หากชอบนกสวยงามก็เลี้ยงนกเขาใหญ่แฟนซี หากชอบเสียงร้องก็เลือกนกที่มีเสียงดีตามระดับเสียงเล็ก กลาง หรือใหญ่ตามที่ต้องการ หากสนใจนกเขาใหญ่คารมควรศึกษาการฟังคารมให้เข้าใจเสียก่อน และศึกษาเกี่ยวกับอุปกรณ์ที่จำเป็น อาหาร ตลอดจนการดูแลสุขอนามัยของนก
อาหารที่ใช้เลี้ยงทั่วไป ได้แก่ ข้าวเปลือกเมล็ดสั้น ข้าวเปลือกเม็ดมะเขือ ข้าวผสม ประกอบด้วยข้าวฟ่าง ข้าวโพด ข้าวกล้อง และถั่วเขียว ข้าวฟ่างหรือมิลเล็ตสามสี ทรายทะเลเพื่อเสริมเกลือและแร่ธาตุตามธรรมชาติ และดินดำเสริมแร่ธาตุและสมุนไพร หากเลี้ยงนกเพื่อเพาะพันธุ์หรือมีนกจำนวนมากแต่ไม่มีเวลาเตรียมอาหารเหล่านี้ อาจให้อาหารไก่หรือแคลเซียมจากเปลือกหอยป่นหรือลิ้นทะเลเสริมช่วงที่นกวางไข่ก็ได้ผลดีเช่นกัน แต่บริเวณที่เลี้ยงอาจมีกลิ่นสาบรุนแรงได้
เรียนรู้เรื่องราวและการเลี้ยงนกเขาใหญ่เพิ่มเติมได้จากหนังสือ คู่มือเลี้ยงนกเขาใหญ่ เรียบเรียงโดยคุณณรงค์ศักดิ์ ค้านอธรรม ซึ่งได้รวบรวมทั้งประวัติความเป็นมา ลักษณะนกตามตำราโบราณ สำนวนการร้องคารม เทคนิคการเลี้ยงและเพาะพันธุ์ โรคและการรักษาเบื้องต้น ภาพถ่ายนกเขาใหญ่สายพันธุ์ต่าง ๆ รวมถึงโถนก โถถมปัด และกรงนกเขาคารมที่นักเลี้ยง นักสะสม ต้องไม่พลาด
เรียนรู้เรื่องราวและการเลี้ยงนกเขาใหญ่เพิ่มเติมได้จากหนังสือ คู่มือเลี้ยงนกเขาใหญ่ เรียบเรียงโดยคุณณรงค์ศักดิ์ ค้านอธรรม ซึ่งได้รวบรวมทั้งประวัติความเป็นมา ลักษณะนกตามตำราโบราณ สำนวนการร้องคารม เทคนิคการเลี้ยงและเพาะพันธุ์ โรคและการรักษาเบื้องต้น ภาพถ่ายนกเขาใหญ่สายพันธุ์ต่าง ๆ รวมถึงโถนก โถถมปัด และกรงนกเขาคารมที่นักเลี้ยง นักสะสม ต้องไม่พลาด
เรื่อง : อังกาบดอย
ภาพ : ธนกิตติ์ คำอ่อน, แทนไท แก้วพิชัย