ในบรรดาพืชพรรณต่างๆ ที่มีอยู่ในโลกของเรานี้ “แคคตัส” เป็นพันธุ์ไม้สกุลหนึ่งที่มีลักษณะเด่น แปลกตา ซึ่งเป็นเสน่ห์ดึงดูดใจคนให้สนใจปลูกเลี้ยงแคคตัสกันมาเนิ่นนาน จวบจนปัจจุบัน “แคคตัส” ก็ยังเป็นราชาแห่งไม้ประดับที่มีผู้นิยมปลูกเลี้ยงจำนวนมาก เพราะปลูกและดูแลรักษาง่าย ทั้งมีรายงานว่า มีคุณสมบัติช่วยดูดซับรังสีจากจอคอมพิวเตอร์อีกด้วย มาค้นหาความน่าอัศจรรย์ของ “แคคตัส” ที่กุมหัวใจของใครต่อใครไว้มากมายกัน
แคคตัสคืออะไร
แคคตัสก็คือ ไม้อวบน้ำ (Succulent) ชนิดหนึ่ง จัดอยู่ในวงศ์ CACTACEAE เป็นไม้ยืนต้นที่มีลักษณะพิเศษต่างจากพืชชนิดอื่นๆ คือ มีลักษณะลำต้นหลากหลาย ทั้งรูปเหลี่ยม ยาวชะลูด รูปกลม ทรงกระบอก ผิวภายนอกแข็งราวฉาบด้วยขี้ผึ้ง มีหนามแหลม หรือตุ่มหนามขนาดเล็ก ใหญ่ ต่างกันไป
กำเนิดแคคตัส
สันนิษฐานกันว่า ต้นตระกูลของแคคตัสเกิดขึ้นในช่วงปลายยุค Mesozoic และช่วงตันยุค Tertiary (ยุควิวัฒนาการของพืชมีดอก) เชื่อกันว่า แคคตัสสมัยนั้นมีลำต้นแตกกิ่งก้านสาขา ผลิใบ ออกดอกติดผลเหมือนต้นไม้ทั่วไป ต่อมาเมื่อสภาพแวดล้อมของโลกเปลี่ยนแปลงเป็นแห้งแล้ง แคคตัสจึงต้องปรับสภาพตัวเองให้ดำรงอยู่ได้ โดยพัฒนาโครงสร้างของลำต้นให้เก็บสะสมน้ำไว้ได้มากถึง 80-90 เปอร์เซนต์ รากไม่หยั่งลึกลงใต้ดินมากนัก เพื่อจับน้ำในอากาศได้ง่าย เปลี่ยนใบเป็นหนาม เพื่อพรางความร้อนของแสงอาทิตย์และลดการคายน้ำ แคคตัสส่วนใหญ่มีถิ่นกำเนิดแถบทะเลทรายในทวีปอเมริกาใต้ มีบางชนิดเติบโตได้ดีในป่าร้อนชื้น ทุ่งหญ้า ริมทะเล หรือเกาะตามต้นไม้ในป่าชื้น เป็นต้น
แคคตัสในเมืองไทย
ไม่มีบันทึกที่แน่ชัดว่า แคคตัสเข้ามาในเมืองไทยเมื่อใด แต่เราก็มีแคคตัสหลายชนิดที่ปลูกเลี้ยงกันมานาน เช่น เสมา โบตั๋น และนิยมเรียกว่า “กระบองเพชร หรือ ตะบองเพชร” ตามรูปทรงต้นที่สูงยาวคล้ายกระบอง มีหนามแวววาวเมื่อกระทบแสง
จากบทความในจุลสารของสมาคมไม้ประดับแห่งประเทศไทย ที่เขียนโดย “กระท่อมลุงจรณ์” ระบุไว้ว่า ตระกูล “สมบัติศิริ” นำมาเผยแพร่ในประเทศไทย ตั้งแต่ก่อนปีพ.ศ. 2500 เข้าใจว่าน่าจะนำเข้ามาเพื่อใช้ประกอบการทำเขามอ เพราะตระกูลสมบัติศิริเป็นนักเล่นเขามอที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น จากนั้นแคคตัสก็แพร่หลายเป็นวงกว้างไปทีละน้อย จนเกิดร้าน 471 ของคุณวาส สังข์สุวรรณ ร้านขายแคตตัสร้านแรกของประเทศ ที่สนามหลวง จากนั้นจึงเกิดร้าน กระท่อมลุงจรณ์ ของคุณขจี วสุธาร ที่ริมคลอดหลอด ในราวปีพ.ศ. 2519 จึงเริ่มนำเข้าไม้ต่อยอดสีแดง ยิมโนด่างและแคคตัสเพาะเมล็ดจากญี่ปุ่นเข้ามาขยายพันธุ์และจำหน่าย ทำให้เกิดร้านแคคตัสในตำนานขึ้นอีกหลายร้านเช่น ร้านลินจง ร้านยุทธนาแคคตัส และต่อมาก็มีการสร้าง Geodesic Dome ในสวนหลวงร.9 กทม. และโรงแคตตัส ในสวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ ที่เชียงใหม่
ครั้งต่อไปเราไปทำความรู้จักหน้าตากับแคคตัสกันค่ะ
เตรียมพบกับหนังสือ “แคคตัส” โดย ภวพล ศุภนันทนานนท์ ได้เร็วๆ นี้
ข้อมูล มือใหม่หัดปลูก แคคตัส โดย วชิรพงศ์ หวลบุตตา สำนักพิมพ์บ้านและสวน
สงวนสิทธิ์ โดยบมจ. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง ใช้เพื่อเผยแพร่ทางอินเตอร์เนต ห้ามทำซ้ำหรือดัดแปลงด้วยวิธีการใดๆ โดยมิได้รับอนุญาต