ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัย การขยายตัวของเมืองทำให้สถาปัตยกรรมผังเมืองแปรเปลี่ยนไปอย่างไร้การควบคุม หนึ่งในนั้นคือบ้านตากอากาศยุคเก่า ซึ่งมีไม่น้อยที่ถูกรื้อถอนไปเพื่อพัฒนาเป็นอสังหาริมทรัพย์รูปแบบใหม่ หรือปล่อยให้ทรุดโทรมไปตามกาลเวลา ปัจจุบันเราจึงหาชมงานสถาปัตยกรรมเก่าเหล่านี้ที่มีสภาพสมบูรณ์ได้ยากเต็มที่
ปลุกปรีดี เป็นบ้านเรือนไม้เก่าที่ตั้งอยู่บนที่ดินในย่านแจ้งวัฒนะ จังหวัดนนทบุรี ตัวเรือนก่อสร้างอย่างสง่างาม ซึ่งหากพินิจใกล้ๆก็จะเห็นว่ามีลักษณะทางสถาปัตยกรรมคล้ายกับพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน หลายคนอาจคิดว่าบ้านปลุกปรีดีนั้นสร้างบนที่ดินผืนนี้มาตั้งแต่แรก แต่หากกลับไปค้นภาพเก่าหรือสอบถามบุคคลที่รู้จักบ้านหลังนี้ อาจได้ยินคำถามกลับมาว่า “นี่ใช่บ้านที่ชะอำหรือไม่”
เรามีโอกาสได้พูดคุยกับทายาทผู้ครอบครองบ้านรุ่นที่สามและสี่ จึงได้ทราบว่าแต่เดิมบ้านไม่ได้ตั้งอยู่บนที่ดินผืนนี้ ทว่าเคยเป็นกลุ่มตำหนักในพระบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ซึ่งก่อสร้างในช่วงปี พ.ศ.2464-2470 ณ ชายหาดชะอำ ถือเป็นบ้านพักตากอากาศหลังแรกๆในย่านนี้เลยก็ว่าได้ โดยทรงตั้งชื่อของบ้านแต่ละหลังได้ไพเราะและคล้องจองกัน เช่น เรือนเกษมสม เรือนผงมสุข และเรือนปลุกปรีดี
ต่อมาที่ดินและตัวบ้านได้ขายต่อให้พระประสารอักษรพรรณและนางเลื่อน ประสารอักษรพรรณ บ้านหลังนี้จึงกลายเป็นบ้านพักตากอากาศของครอบครัวจุลสมัยและสูตะบุตร ซึ่งเป็นทายาทของทั้งสองท่าน ถือเป็นสถานที่ที่เต็มไปด้วยความทรงจำของทุกคนในครอบครัวที่ได้มาพักผ่อนและทำกิจกรรมร่วมกัน จนกระทั่งเวลาผ่านไปหลายสิบปีที่ดินในย่านชะอำเริ่มมีโครงการอสังหาริมทรัพย์มาจับจองทำเล ทำให้ที่ดินของบ้านปลุกปรีดีเริ่มไม่มีความเป็นส่วนตัว ประกอบกับเป็นที่ดินมรดกที่มีเจ้าของหลายคน ในที่สุดจึงได้ขายที่ดินผืนดังกล่าว ส่วนตัวบ้านนั้น คุณสตรี สูตะบุตร ประทีปะเสน ทายาทรุ่นที่สาม ต้องการเก็บรักษาความทรงจำดีๆของบ้านหลังนี้เอาไว้ จึงตัดสินใจรื้อบ้านมาประกอบใหม่บนที่ตั้งในปัจจุบัน
สถาปนิกผู้บูรณะบ้านปลุกปรีดีให้กลับมาสวยงามอีกครั้งก็คือ ดร.ยุวรัตน์ เหมะศิลปิน ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการอนุรักษ์อาคารเก่า โดยลักษณะทางสถาปัตยกรรมของบ้านหลังนี้ได้รับอิทธิพลจากบ้านสไตล์โคโลเนียลที่สร้างในรัชกาลที่ 6 ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเรือนไม้ ยกใต้ถุนสูงสำหรับรับลม มีระเบียงและชานกว้างโดยรอบ ตัวบ้านทาสีขาวขลิบริมเหลืองทั่วทั้งหลัง บริเวณจั่วและเชิงชายหลังคาฉลุลายลูกไม้แบบเรือนขนมปังขิง ส่วนหลังคาใช้กระเบื้องคอนกรีตผสมเส้นใยไฟเบอร์ ตราเพชร ทดแทนกระเบื้องว่าวดินเผาแบบโบราณ นอกจากนี้ยังเพิ่มความสูงของใต้ถุนบ้าน พร้อมย้ายตำแหน่งครัวจากชั้นบนมาอยู่ชั้นล่าง เพื่อความสะดวกในการใช้งาน
บ้านปลุกปรีดีได้รับรางวัลอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น ประจำปี 2558 จากสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ ปัจจุบันนอกจากเปิดประตูต้อนรับญาติมิตรเนื่องในโอกาสสำคัญดังเช่นวันวานแล้ว ยังอนุญาตให้คนทั่วไปเข้ามาใช้สถานที่จัดงานมงคลและทำกิจกรรมต่างๆ ทำให้บ้านหลังนี้กลับมามีชีวิตชีวา และเป็นฉากหลังของความทรงจำอันทรงคุณค่าอีกครั้งหนึ่ง
บ้านปลุกปรีดี 14/219 ซอยชมรม 9 ถนนแจ้งวัฒนะ 14 แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ
โทรศัพท์ 0-2115 – 3535 / FB : บ้านปลุกปรีดี
เรื่อง : “ปัญชัช”
ภาพ : สังวาล พระเทพ